دوره و شماره: دوره 31، شماره 4 - شماره پیاپی 54، اسفند 1389، صفحه 1-52 

طراحی خوشه‌ساز شتاب‌دهنده‌ی خطی الکترون از نوع موج‌رونده

صفحه 1-9

فرشاد قاسمی؛ فریدون عباسی‌دوانی؛ محمد لامعی‌رشتی؛ حامد شاکر

چکیده اجرای پروژه‌ی طراحی و ساخت شتاب‌دهنده‌ی خطی الکترون توسط وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، به عهده‌ی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی گذاشته شده است. هدف تحقیقات جاری دست‌یابی به دانش و فن‌آوری ساخت اجزای شتاب‌دهنده‌ی خطی است که یکی از مؤلفه‌های آن، خوشه­ساز است. در این مقاله دو نوع خوشه­ساز معرفی شده و یکی از آن­ها یعنی خوشه­ساز نوع بارگذاری شده با صفحه برای طراحی و ساخت انتخاب شده ­است. با مطالعه‌ی حرکت الکترون­ها در میدان مابین روزنه‌ی صفحه­ها و استفاده از معادلات حاکم بر تئوری موج‌برهای بارگذاری شده با صفحه، ابعاد خوشه­ساز موردنظر این طرح به دست آمده ­است. در محاسبات و برای شبیه­سازی از نرم­افزار MATLAB و کد SUPERFISH استفاده شده و گستره‌ی فازی ورودی و خروجی این طراحی، به ترتیب، برابر 348 و 50 درجه تعیین گردیده است. این، به ضریب خوشه­سازی حدود 7 می­انجامد که مقدار مناسبی برای این نوع خوشه­ساز­ها است.

محاسبه‌ی شدت میدان الکتریکی در انتهای مسیر باردار در آشکارساز ردپای هسته‌ای حالت جامد به کمک حل عددی معادله‌ی لاپلاس

صفحه 10-18

محمدمحسن کلاهدوز؛ علی ابوطالبی؛ فرید شیخ‌الاسلام

چکیده در این مقاله، هدف، محاسبه‌ی میدان در انتهای یک مسیر باردار در آشکارساز سونش الکتروشیمیایی ردپای هسته‌ای می‌باشد. برای حل این مسئله از حل عددی معادله‌ی لاپلاس استفاده شده است. با حل این معادله و با در نظر گرفتن یک پتانسیل مشخص و معین در یک ناحیه‌ی مرزی می‌توان علاوه بر محاسبه‌ی شدت میدان در انتهای مسیر باردار، عوامل مؤثر بر شدت میدان را مورد بررسی قرار داد.

جداسازی Sm153 از ناخالصی رادیوایزوتوپ‌های Eu تولید شده در هدف ساماریوم (Sm) طبیعی پرتودهی شده

صفحه 19-24

سیده زهرا اسلامی‌راد؛ مجتبی شمسایی؛ رضا قلی‌پورپیوندی؛ محمد قنادی مراغه؛ علی بهرامی‌سامانی؛ سیمیندخت شیروانی آرانی

چکیده تولید Sm153 از بمباران نوترونی هدف ساماریم طبیعی، تولید ناخالصی‌های Eu154،155،156 را به دنبال دارد. بنابراین میزان و روش جداسازی این ناخالصی‌ها حایز اهمیت است. این مقاله جداسازی Sm153 از ایزوتوپ‌های Eu با استفاده از روش کروماتوگرافی تبادل یون را مورد مطالعه قرار می‌دهد. ساماریم طبیعی به صورت پودر اکسید آن (3O2Sm) در نیتریک اسید حل و در داخل محفظه‌ی آلومینیمی در رآکتور MW5 تهران با شار نوترونی 1-S2-cm1013×5 پرتودهی شد. نمونه‌ی پرتودهی شده در هیدروکلریک اسید حل و به ستون کروماتوگرافی حاوی رزین Dowex-50Wx8 با اندازه‌ی ذرات 200 تا 400 مش تزریق و Sm153 با بهره‌ی جداسازی بیش از 65% و خلوص رادیونوکلیدی 8/99% از ناخالصی‌های Eu جداسازی شد.

جداسازی یون‌های +22UO و –F توسط گاما- آلومینا از محلول‌های حاوی -3NO و –F

صفحه 25-36

کاظم فاطمی؛ رسول سیاری؛ حمیدرضا مهاجرانی؛ محمدرضا رضوانیان‌زاده؛ محمدرضا قاسمی؛ رضا شفیعی؛ امید قیصری

چکیده در کار پژوهشی‌ای که مقاله‌ی حاضر حاصل آن است، جداسازی یون‌های اورانیل و فلورید از محلول‌های حاوی مقادیر زیاد یون‌های نیترات و فلورید به روش‌های بستر متحرک و بستر ثابت توسط گاما- آلومینا مورد تحقیق قرار گرفته است. در این بررسی تأثیر چند پارامتر اساسی از جمله وزن گاما- آلومینا، دانه‌بندی آن و pH محیط بر جداسازی هم‌زمان یون‌های اورانیل و فلورید از محلول‌های حاوی -3NO و -F مطالعه و شرایط عملیاتی بهینه‌سازی شده است. در آزمایش‌های روش ستونی، غلظت اورانیم با استفاده گاما- آلومینای مرک تا حد 50 میکروگرم بر لیتر و با آلومینای صنعتی تا 1.3  میلی‌گرم بر لیتر و غلظت یون‌های فلورید در محلول دور ریز توسط هر دو نوع گاما-آلومینا تا 25 میلی‌گرم بر لیتر کاهش یافت. در فرایند بستر متحرک حداکثر 3 درصد اورانیم و 85 درصد یون‌های فلورید جذب گاما- آلومینا شد. با جذب شیمیایی یون‌های فلورید از محلول به روش بستر متحرک، شرایط استخراج برای اورانیم با استفاده از روش استخراج حلالی با تری بوتیل فسفات که تا قبل از این جداسازی به تناسب حجم محلول به حدود 800 متر مکعب نیتریک اسید نیاز داشت، فراهم شد. این، نشان‌گر اهمیت و کارآیی روش است. اثر پارامترهای جذب بر روی واجذبی یون‌های اورانیل و فلورید نیز نقطه به نقطه بررسی و محدوده‌ی بهینه‌ی واجذبی این یون‌ها در حضور محلول سدیم کربنات تعیین شد. عملیات بازیابی اورانیم جذب شده در ستون به وسیله‌ی محلول‌های سولفوریک و نیتریک اسید با pH برابر یک و محلول سدیم کربنات و آمونیم بی‌کربنات به آسانی انجام شد و توسط محلول سدیم کربنات و سولفوریک اسید 99%  اورانیم از ستون بازیابی شد.

کانه‌آرایی کانسنگ توریم- اورانیم کانسار زریگان به روش‌های ثقلی، مغناطیسی و الکتریکی

صفحه 37-43

محمود اسکندری‌نسب؛ سعید علمدار میلانی؛ عباس سام

چکیده با توجه به عیار پایین توریم و اورانیم در سنگ معدن زریگان، انجام عملیات کانه‌آرایی در قبل از تخلیص نهایی ضروری است. نتایج حاصل از پراش پرتو ایکس (XRD) نمونه‌ی معرف سنگ معدن زریگان نشان داد که این سنگ معدن حاوی مقادیر زیادی فلدسپات، کوارتز، هماتیت، تیتانومنیتیت و مقداری عناصر نادر خاکی می­باشد. پس از خردایش سنگ توسط سنگ‌شکن فکی، خروجی آن برای رسیدن به درجه­ی آزادی مطلوب به وسیله آسیای گلوله­ای، تا ابعاد 85 میکرون آسیا شد. سپس با انجام جدایش ثقلی بر روی آن با استفاده از میز لرزان، حدود 95 درصد سیلیس آن خارج شد. به دنبال آن، بخش سنگین میز تحت جداسازی مغناطیسی شدت- بالا قرار گرفته و کنسانتره­ی مغناطیسی آن به وسیله‌ی جداکننده­ی مغناطیسی شدت- پایین جداسازی گردید. در ادامه، خروجی جداکننده­ی مغناطیسی شدت- پایین تحت جداسازی الکتریکی قرار گرفت. عیار توریم و اورانیم در کنسانتره­ی نهایی بخش غیرمغناطیسی شدت- بالا، به ترتیب، به 4000 و 5000 گرم در تن افزایش یافت. این در حالی است که تنها 15 درصد وزنی خوراک اولیه به این بخش انتقال یافت. این، به کاهش قابل‌ملاحظه­ی مصرف اسید و افزایش راندمان عملیات فروشویی منجر خواهد شد. نهایتاً، مدار کانه‌آرایی به صورت سنگ‌شکن فکی/آسیای گلوله­ای/میز لرزان/جداکننده­ی مغناطیسی شدت- بالا/جداکننده­ی مغناطیسی شدت- پایین/ و جداکننده­ی الکتریکی پیشنهاد شد.

نتایج آزمون‌های نوعی دزیمتری بر روی نمونه دزیمتر ترمولومینسانس LiF:Mg,Ti ساخته شده در ایران

صفحه 44-48

منصور جعفری‌زاده؛ سیدمهدی حسینی‌پویا؛ بهنام فیروزی؛ علیرضا کمالی‌شرودانی؛ خیراله محمدی

چکیده این پژوهش مبتنی بر برخی از آزمون‌های نوعی بوده است که بر روی نمونه دزیمتر چند بلوری (polycrystal) LiF:Mg,Ti ساخته شده در ایران انجام شده است. این آزمون‌ها شامل آزمون‌های حساسیت، یکنواختی نمونه‌ها، خطی بودن، تکرارپذیری، کم‌ترین دز قابل اندازه‌گیری (MMD)، دز ذاتی و دز باقی‌مانده بودند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که نمونه‌های تحت آزمون از نظر کم‌ترین دز قابل اندازه‌گیری، دز ذاتی و دز باقی‌مانده معیارهای استانداردهای 61066IEC و 668ASTM E را کاملاً برآورده می‌نمایند اما در خصوص یک‌نواختی، خطی بودن و تکرارپذیری اندکی از این معیارها فاصله دارند. هم‌چنین میزان حساسیت آن‌ها 0.92 نمونه‌ی استاندارد دزیمتر LiF:Mg,Ti هارشا با نام تجاری 100-TLD می‌باشد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که نمونه‌ی ساخته شده برای دزیمتری فردی و محیطی معمول، و هم‌چنین در دزیمتری پزشکی با در نظر گرفتن دقت موردنظر مناسب می‌باشد.

اهمیت ساختارهای تودرتو در مدل‌سازی واریوگرام غیرجهتی مربوط به عیار کانسار اورانیم

صفحه 49-56

داود جمالی؛ حسن مدنی

چکیده مدل‌سازی درست واریوگرام غیرجهتی و کلی عیار یک کانسار، نقش بسیار مهمی را در نتایج مربوط به تخمین سه‌بعدی عیار و در نتیجه در توزیع آن در بلوک‌های تخمینی، ایفا می‌کند. کانسارهای اورانیم با توجه به تغییرپذیری زیاد عیار، اهمیت مدل‌سازی مناسب واریوگرام را بیش‌تر نمایان می‌سازند. در این تحقیق، براساس مجموعه‌ای از مدل‌های برازش شده بر روی واریوگرام تجربی داده‌های عیار اورانیم مربوط به کمپوزیت‌های 5/0 متری، حاصل از تجزیه‌ی مغزه‌های حفاری بر روی کانسار اورانیم خشومی و انجام آزمون اعتبار متقابل، مناسب‌ترین مدل انتخاب و تأثیر نتایج مناسب حاصل از مدل‌های چند ساختاری در مقایسه با سایر مدل‌های معمول، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای بررسی اعتبار مدل‌ها، آزمون اعتبار متقابل به کار رفت، طی آن و براساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها چون میانگین اختلاف‌ها، اختلاف دو واریانس مقادیر تخمینی و واریانس داده‌های خام، به‌ منظور تعیین صحت اعتبار مدل برازش شده، نتیجه‌گیری شد که مدل کروی دو ساختاری اعتبار بیش‌تری دارد و لذا اهمیت توجه به ساختارهای کوچک در مدل‌سازی واریوگرام، به ویژه برای کانسارهای اورانیم، بیش‌تر نمایان شد.

Flow Blockage Accident Analysis of Tehran Research Reactor Fuel Assembly

صفحه 57-62

J. Jafari؛ S Khakshournia

چکیده Tehran Research Reactor (T.R.R.) is a pool-type, 5 MW thermal research reactor. One probable event is that if some external objects or debris fall down into the reactor core and cause obstruction of the coolant flow through one of the fuel assemblies, decreasing the surface flow area, ceases the coolant flow, and also raises the fuel and sheaths temperature. Thermal hydraulic analysis of this event has been studied using RELAP5 system code. This report is related to the partial and total obstruction of a single Fuel Element (F.E.) and cooling channel of 27 F.E. equilibrium core of the T.R.R. Such event may lead to severe accident for such type of research reactors, since it may cause a local dry out and eventually loss of the F.E. integrity. Two scenarios are analysed in order to emphasize the severity of the mentioned accident. The first is a partial blockage of hot F.E. which is considered for four different obstruction levels of the nominal flow area: 25%, 50%, 75% and 93%. The second is related to an extreme case which consists of the total blockage of the same F.E. The reactor power is derived through the kinetic point calculation in the RELAP5 code. The point kinetic feedbacks including the fuel temperature (Doppler coefficient) and the coolant density coefficient have been considered through the applied model. The main results obtained from the RELAP5 calculations are as follows: 1. In case when the flow blockage is under 93% of the nominal flow area of an average F.E., only the increase of the coolant and clad temperatures are observed with no integrity of the F.E. consequences. The mass flow rate remains sufficient enough and cools the clad safely 2. In the case of a total obstruction in the nominal flow area, it is seen that the severe accident is due to dryout conditions and reaches promptly, while melting of the cladding occurs.