دوره و شماره: دوره 28، شماره 4 - شماره پیاپی 42، اسفند 1386، صفحه 1-50 

کاربرد دزیمتر ترمولومینسانس TLD-600 در اندازه‌گیری فلوی نوترون حرارتی

صفحه 1-6

فرهاد منوچهری؛ فلامرز ترکزاده؛ نفیسه میرزاجانی؛ شیرین جلیلیان

چکیده دزیمترهای ترمولومینسانس به سبب کاربرد وسیعشان در دزیمتریها، از جمله دزیمتری نوترون، شناخته شده‌اند. در فلوی نوترونی کم، می‌توان بعد از حذف مقدار دز ناشی از پرتوی گاما، مستقیماً از پدیده ترمولومینسانس برای اندازه‌گیری فلوی نوترون حرارتی و نیمه حرارتی استفاده کرد. در مقادیر زیادتر، به سبب لزوم استفاده از صافی‌های کاهنده شدت نور، همچنین پدیده غیرخطی شدن بر اثر جذب دزهای زیاد نوترون و گاما، روش مستقیم قابل استفاده نیست. در این کار تحقیقی، بصورت غیرمستقیم بعد از صفر کردن دزیمترها و پاک کردن اطلاعات اولیه دزهای نوترون و گاما، با استفاده از آکتیویته هسته‌های تریتیوم ایجاد شده در دزیمتر (TLD-600)6LiF، فلوی نوترون حرارتی در قلب رآکتور تحقیقاتی تهران در محدودة 2n/cm1013-1011 اندازه‌گیری شد. اثر تخریبی پرتو بر پاسخ دزیمترها با اعمال عملیات حرارتی ویژه تا حد تکرارپذیری اندازه‌گیری‌ها کاهش داده شد. شدت ترمولومینسانس حاصل از آکتیویته درونی دزیمتر ناشی از اتمهای ایجاد شده تریتیوم، بعد از طی مدتهای 24 و 48 و 72 ساعت نگهداری، به وسیله قرائتگر اندازه‌گیری شد. در این کار پژوهشی، بررسی تئوری کوتاهی نیز عرضه شده است.

تأثیر صفحات جداکننده و سرعت ظاهری گاز ورودی بر عملکرد یک رآکتور بستر سیال حبابی از نوع گاز-جامد

صفحه 7-13

علی اصغر قربانپور؛ محمد قنادی مراغه؛ محمدحسن ملاح

چکیده در رآکتورهای بستر سیال حبابی، برای کوچک نگاهداشتن اندازه حبابها و جلوگیری از کانالیزه شدن گاز و برای افزودن سطح ویژه انتقال جرم (و بنابراین افزودن میزان تبدیل واکنش) صفحات جداکننده (توزیع کننده مجدد) بکار برده می شوند. اثر صفحه جداکننده معمولاً بصورت ترکاندن حبابها نمایان می‌شود. در این کار پژوهشی، مدلسازی و شبیه‌سازی به منظور بدست آوردن دانش اصولی اثر صفحات جداکننده بر قطر حبابها و بر سطح ویژه انتقال جرم در یک رآکتور بستر سیال حبابی انجام گرفته است. ارتفاع برج بکار رفته 5 متر و قطر آن 0.3m در نظر گرفته شده است و صفحات جداکننده در ارتفاع 1 متر و 2 متر از ته برج قرار گرفته‌اند. یک مدل دو فازی برای بررسی رفتار دینامیکی حبابها ارائه گردیده است. اثرهای صفحات جداکننده و سرعت ظاهری گاز بر رفتار عملکردی رآکتورهای بستر سیال بررسی شده‌اند و نتایج بدست آمده با مدارک و نتایج موجود همخوانی دارند. نرم افزار MATLAB برای این کار مورد استفاده قرار گرفته است.

سنتز آئروژل سیلیکا بر پایه TMOS و امکان سنجش توان آن برای جداسازی مولیبدن از پسابها در مقایسه با کربن آکتیو

صفحه 14-18

سرور صادقی؛ محمد ربانی؛ مرتضی خسروی؛ فاطمه اهری هاشمی؛ ایرج بیات

چکیده در این کار پژوهشی جذب سطحی مولیبدن بوسیله یک آئروژل سیلیکای جدید مورد بررسی قرار گرفته است. این آئروژل آبگریز بر پایه پیش ماده TMOS (تترا متیل ارتوسیلیکات) در حضور دو پیش ماده کمکی، تری فلوئورو پروپیل- تری متوکسی سیلان و دی اتیل-تری متیل سیلیل فوسفیت ساخته شده است. نتایج بدست آمده نشان می‌دهند که این آئروژل در غلظت‌های حدود ppm10، pH برابر با 4، مدت مجاورت 5 ساعت و میزان جاذب برابر با 1.5 گرم برای حجم ml50 از محلول، توانایی بسیار بالایی در جداسازی مولیبدن دارد. در مرحله بعد مطالعات سینتیکی انجام شده نشان داد که سرعت واکنش از مرتبه یک پیروی می‌کند و ثابت سرعت برابر با 0.1248(h-1) می‌باشد. بررسیهای ترمودینامیکی انجام شده نیز نشان‌دهنده امکان‌سنجی طبیعت جذب خود به خود یونهای مولیبدن بر روی آئروژل می‌باشد. مقایسه نتایج بدست آمده از آئروژل سیلیکا و کربن آکتیو، توان بیشتر آئروژل سیلیکای ساخته شده را در جداسازی مولیبدن به خوبی مشخص می‌کند.

تعیین دز مناسب پرتو گاما به منظور ایجاد تنوع ژنتیکی در نخود سفید (Cicer Arietinum L)

صفحه 19-25

بهنام ناصریان خیابانی؛ حسین اهری مصطفوی؛ هادی فتح اللهی؛ سیروس ودادی؛ میراحمد موسوی شلمانی

چکیده تنوع ژنتیکی در گیاه نخود به دلیل خودگشنی و فرسایش‌ژنی اندک است. چون تنوع ژنتیکی برای پیشبرد اهداف اصلاحی لازم و ضروری است، ایجاد تنوع از طرق مختلف نخستین گام در جهت اصلاح نباتات می‌باشد. القای جهش به وسیلة موتاژنها یکی از راههای ایجاد تنوع ژنتیکی بوده و موتاژنهای فیزیکی (پرتوهای یونساز) در این زمینه کاربرد زیاد دارند. در این پروژه حساسیت 4 رقم زراعی (فیلیپ 86، جم، بیوینچ، ILC486) به پرتوگاما با دزهای 100، 200، 300 و 400 گری مورد ارزیابی قرار گرفت تا دز مناسب جهت اجرای برنامه اصلاحی تعیین گردد. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش دز تابشی میزان رشد در تمام ژنوتیپ‌ها کاهش یافت. کاهش رشد رابطه خطی با شدت دز داشته و مستقل از ژنوتیپ می‌باشد. طول ریشه در مقایسه با طول ساقه نسبت به دزهای اشعه گاما حساستر است و کاهش رشد ریشه در دزهای پایین‌تری نسبت به ساقه اتفاق می‌افتد. ناهنجاریهای رشد نظیر آژئوتروپیسم (Ageotropism) یا حرکت ریشه به سوی بالا و زالی در دزهای (200 گری به بالا) مشاهده شد. در نسل دوم نیز صفاتی نظیر زالی، زردی بوته، کاهش تعداد شاخه و برگ، تغییر وضع بوته از حالت خزنده به ایستاده، تغییر در شکل و رنگ برگها و رنگ گل مشاهده شد. بر اساس نتایج و مشاهدات انجام گرفته، دزهای 150 و200 و250 گری برای ادامه پروژه اصلاحی در نظر گرفته شدند.

مطالعه انتخاب ماسک‌ها برای استفاده در صنایع هسته‌ای

صفحه 26-30

اصغر صدیق زاده؛ مریم علی ابراهیمی؛ سپیده سر کاری

چکیده کنترل آلاینده­ها برای حفظ محیط زیست و سلامت کارکنان، یکی از مهمترین اهداف ایمنی در یک کارخانه تولیدی است. ایده­آل آن است که ماشین­آلات طوری طراحی شوند که گرد و غبار تولید نشود. هنگامی که کنترل گرد و غبار در محل تولید امکان نداشته باشد، روش‌های کنترلی دیگر، مانند مسدود کردن محل تولید، نصب دستگاه­های تهویه موضعی و کنترل­های فردی باید مورد استفاده قرار گیرند. در این کار پژوهشی، کیفیت ماسک­های یک­بار مصرف برای استفاده در صنایع، بویژه صنایع هسته­ای، بررسی شده‌اند. از 10 شرکت مورد استعلام، جمعاً 21 نمونه برای انتخاب مناسبترین ماسک دریافت شد. با روش ذرات اتمسفری کارایی ماسک­ها تعیین و با اندازه­گیری افت فشار، فاکتور کیفیت آنها حساب شد. مطالعات ما نشان می­دهد که کیفیت ماسک­های مورد بررسی بسیار متفاوت می­باشد، بطوریکه کوچکترین، میانگین و بالاترین عامل کیفیت ماسک­ها در این کار پژوهشی به ترتیب برابر 0.002، 0.044­ و 0.247 است.

اندازه‌گیری چگالی جریان و تابع کار کاتد اکسیدی پخت شده با پودر نیکل

صفحه 31-37

توکل توحیدی؛ شهریار رحمت اله پور

چکیده کاتدهای اکسیدی گرمایونی به عنوان یکی از مهمترین منبع گسیل الکترون در قطعات الکترونیکی خلاء مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این کار پژوهشی کاتد اکسیدی پخت شده با پودر نیکل با سطح مقطع 0.07cm2  ساخته شده و پارامترهای گسیل الکترونی آن از قبیل چگالی جریان شباعی و تابع کار اندازه‌گیری شده است مقدار تابع کار،  به دست آمد. تغییرات چگالی جریان با دما بررسی شده و منحنی‌های شاتکی (Schottky) و ریچاردسون Richardson))  نیز رسم شده است.

طراحی و ساخت هدف مناسب جهت تولید Y87

صفحه 38-45

محمدرضا قاسمی؛ محمد میرزایی؛ بهروز فاتح؛ علی موسوی زرندی؛ غلامرضا اصلانی؛ نامی شادانپور؛ پژمان روشن فرزاد؛ محمدرضا انصاف

چکیده ژنراتور mSr87Y/87 در پزشکی هسته‌ای کاربرد وسیعی دارد بطوریکه، mSr87 به علت داشتن نیمه‌عمری کوتاه (2.8h) و فوتونی با انرژی keV 388 برای تصویربرداری از اسکلت مناسب بوده و Y87 با نیمه‌عمری در حدود 80.3h و فوتونی با انرژی keV 484 برای ردیابی و تخمین دز ناشی از برخی رادیوایزوتوپ‌های استرانسیوم و ایتریوم بکار می‌رود. مطالعه تئوری سطح مقطع واکنش‌های هسته‌ای نشان می‌دهد که واکنش هسته‌ای 88Sr(p,2n)87Y در شتابدهنده سیکلوترون مناسب‌ترین روش برای تولید Y87 با بهره تولید بالا می‌باشد. هدف از این پژوهش طراحی و ساخت هدف مناسب برای انجام واکنش هسته‌ای مذکور است. بدین منظور، برنامه‌ای بزبان C نوشته شد تا با تخمین بهره تولید محصولات، محدوده مناسب انرژی پروتون (MeV 27-21) و ضخامت هدف، شرایط دستیابی به حداکثر تولید Y87 و حداقل تولید محصولات دیگر، بدست آید. بهره تولید از mCi/μA.h 0.41 با هدف نیترات استرانسیوم تا mCi/µA.h 0.57 با هدف کلرید استرانسیوم افزایش داشته است. این افزایش بهره تولید ناشی از انتقال بهتر حرارت از هدف به سیستم خنک‌کننده بعلت بهینه‌سازی نگهدارنده هدف، استفاده از ماده اولیه با نقطه ذوب بالاتر، افزایش درصد وزنی استرانسیوم در هدف و جلوگیری از هدر رفتن آکتیویته به سبب خنک شدن بهتر سطح هدف می‌باشد.

Study of Geometrical-Dependence of Glow Discharge on Gain Coefficient in a TE-N2 Laser

صفحه 46-50

A Hariri؛ S Ghoreyshi؛ K Rahimian

چکیده Based on a set of experiments, using a transversely exited (TE) oscillator-amplifier N2-laser system (OSC-AMP) with the AMP effective length of 31cm, measurements have been carried out for small signal gain, g0, and saturation energy density, Es, for different AMP gap separations. It was found that the gain-value depends on the AMP electrode gap separation, dAMP and thereby the corresponding gain coefficient dependency on the E/p, Te, and pd values are introduced. This experiment shows that in addition to laser excitation length dependency of the gain coefficient, the electrode gap-separation is also an important factor for determining the gain-value, where in the present system it is maximized for pdAMP~55 Torr.cm. In addition, it was found that, regardless of the type of lasers, and their geometrical configurations, the measured Es-parameter is linearly related to the output energy density, E0.