اندازه گیری ثابت واپاشی نوترون آنی در قلب رآکتور زیربحرانی آب سبک اصفهان با استفاده از تحلیل فاینمن- آلفا
صفحه 1-7
محمد ارکانی؛ صمد خاکشورنیا؛ حسین خلفی؛ ناصر وثوقی
چکیده روشهای شناسایی که بر پایهی تئوری نوفهی رآکتور قدرت صفر هستند، در اندازهگیری پارامترهای جنبشی قلب رآکتورهای هستهای بسیار رایج، پُر کاربرد و البته از جمله روشهای استاندارد در شناسایی قلب رآکتورهای هستهای میباشند. از جملهی آنها میتوان به روش کارآمد فاینمن- آلفا اشاره نمود. در رآکتور زیربحرانی آبسبک اصفهان، سامانهی قلب رآکتور عمیقاً زیربحرانی است. از اینرو پارامتر ثابت واپاشی نوترون آنی در این سامانه، کمیت منفی بزرگی است. در این پژوهش، با استفاده از سامانهی جمعآوری اطلاعات ویژهای، این پارامتر به وسیلهی تحلیل فاینمن- آلفا در پنجرههای زمانی با قدرت تفکیک µs 100 تخمین زده شد. مقدار تجربی پارامتر ثابت واپاشی نوترون آنی در این سامانه برابر با 3990±177 sec-1 برآورد شده است. از تحلیل رُسی- آلفا، این مقدار در مراجع برابر با 3966±88 sec-1 برای این سامانه گزارش شده است. مقایسهی نتایج به دست آمده با مقدار تخمین زده شده از روش رُسی- آلفا، سازگاری نسبتاً خوبی را در گسترهی عدم قطعیت آماری به دست آمده نشان میدهد.
ارزیابی دز جذبی ترکیب لوتسیم-DOTA- تراستوزومب در اندام های بدن انسان براساس توزیع زیست شناختی آن روی موش های صحرایی
صفحه 8-15
علی بهرامی سامانی؛ حسن یوسف نیا؛ فریدون عباسی دوانی؛ حسین آفریده؛ امیررضا جلیلیان؛ سیمیندخت شیروانی آرانی؛ محمد قنادی مراغه
چکیده در این پژوهش، تراستوزومب با 177Lu نشاندار شد و مطالعات دزیمتری به منظور سنجش دز جذبی آن در اندامهای بدن انسان انجام گرفت. کلرید لوتسیم با پرتودهی اکسید لوتسیم غنی شده با شار نوترون گرمایی 4×1013 cm-2 s-1 به مدت 7d در رآکتور تحقیقاتی تهران با فعالیت ویژهی 70 تا GBq/mg 80 تهیه شد. ترکیب نشاندار لوتسیم-DOTA- تراستوزومب با خلوص رادیوشیمیایی بالاتر از 98% در شرایط بهینهی نشاندارسازی به دست آمد. مطالعهی توزیع زیستشناختی ترکیب نشاندار در موشهای صحرایی سالم تا 168h پس از تزریق انجام شد. برای محاسبهی دز جذب شده در انسان، از روش برونیابی جرم نسبی اندام استفاده شد. به علت تجمع بالای فعالیت در سیستم رتیکولواندوتلیال، کبد و طحال بیشترین دز را دریافت میکنند که به ترتیب، برابر با 0.95 و mSv 0.89 به ازای 1 MBq ترکیب نشاندار تزریق شده است.
بررسی اثرات پرتو گاما بر ترکیبات زیست فعال، رنگ و بار میکروبی زعفران
صفحه 16-25
محسن برزگر؛ مرضیه سیحون؛ محمد علی سحری
چکیده در این پژوهش، اثرات پرتو گاما بر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی زعفران ایرانی (Crocus sativus L.) مانند کروسین (عامل مؤثر در رنگ زعفران)، کامفرول (از ترکیبات زیست فعال پلیفنولی) و سافرانال (جزء اصلی مواد فرار معطر زعفران)، رنگ شامل نمایههای *L, b*, a* و ΔEh و بار میکروبی نمونههای زعفران بررسی شدهاند. نمونههای زعفران در گاماسل 220 تا دزهای °، 1، 2، 3، 4، 5 و kGy 6 پرتودهی شدند. سپس ترکیبات مؤثر آنها استخراج و میزان تغییر آن و نیز بار میکروبی نمونههای زعفران بررسی شدند. نتایج حاصل نشان میدهد که ضمن کاهش بار میکروبی زعفران، میان 21 ترکیب زیست فعّال جدا شده به وسیلهی HPLC، مقدار کروسین، کامفرول و سافرانال در سه منطقهی این مطالعه، تحت تأثیر تابشدهی گاما قرار گرفتند. به طور کلی نتایج نشان میدهند که پرتودهی زعفران تا دز kGy 6، بدون تأثیر نامطلوب در ترکیبات مؤثر زعفران، باعث کاهش چشمگیر بار میکروبی میشود. همچنین تیمار کردن زعفران با پرتو 4 و kGy 6، منجر به افزایش چشمگیر (0.01>p) یا عدم تغییر رنگ و ترکیبات زیست فعّال میشوند.
بررسی اثر خورندگی خاک روی بشکههای دفن پسمانهای با پرتوزایی کم
صفحه 26-36
حمزه فراتی راد؛ حمید رضا مهاجرانی؛ مهدی نجات پیشکناری؛ علی مالکی فارسانی؛ سعید مومن زاده؛ محمد رستم نژاد؛ محسن اسدیان
چکیده در این مقاله، خوردگی بشکههای دفن پسمانهای با پرتوزایی کم از جنس فولاد AISI st37 با تحلیل ویژگیهای فیزیکی- شیمیایی محیط خاکی بررسی شده است. ترکیب شیمیایی خاک آثار خوردگی مهمی بر بشکههای فولادی دارد. عوامل اصلی که خوردگی خارجی بشکههای دفن پسمان را تحت تأثیر قرار میدهند، عبارتند از: رطوبت خاک، مقاومت الکتریکی خاک، نمکهای محلول، کلریدها، قدرت اسیدی، پتانسیل اکسایش- کاهش و مقدار آنیونها و کاتیونها. در این پژوهش، میزان خورندگی خاک در مناطق کویر مرکزی ایران با استفاده از استاندارد AWWA C105 مطالعه شد. در این مناطق، چهار نمونه خاک از نقاط پیرامون محلهای دفن پسمان جمعآوری و به صورت CR3, CR2, CR1 و 4CR نامگذاری شدند. در ابتدا به منظور ارزیابی بهتر خورندگی خاکها، آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی روی خاکها و محلولهای آماده شده با خاکها انجام گرفت. سپس، نرخ خوردگی بشکههای فولادی با آزمایشهای کاهش وزنی و پلاریزاسیون پتانسیودینامیک اندازهگیری شد. نتایج به دست آمده نشان میدهد که در تمام روشها، نمونهی خاک 4CR، با کمترین هدایت الکتریکی نسبت به خاکهای دیگر، دارای نرخ خوردگی پایینتر است. سرعت خوردگی نمونهها در این منطقه در روش کاهش وزنی 180- روزه و در روش الکتروشیمیایی به ترتیب برابر با 0.0625 و
mm/y 0.029 است.
تشکیل الکتروشیمیایی فازهای هیدریدی در آلیاژ زیرکونیم-1% نیوبیم مورد استفاده در غلاف سوخت هستهای
صفحه 37-45
ایرج مرادی قراتلو؛ احمد نوزاد گلی کند؛ محمد باقر فتحی؛ ایرج حسنزاده
چکیده بررسی آثار مخرب تشکیل فازهای هیدریدی در غلافهای سوخت زیرکونیمی، مستلزم کار با مواد پرتوزا است. برای اجتناب از این کار، در این پژوهش، فازهای هیدرید زیرکونیم بر روی آلیاژ Zr-1%Nb (مورد استفاده در ساخت غلاف سوخت) به روش شارژ الکتروشیمیایی ایجاد شد. آزمایش در محلول 0.017 مولار NaCl و در دمای اتاق انجام شد. نمونهها با استفاده از طیفسنجی تبدیل فوریهی فروسرخ (FTIR)، پراش اشعهی ایکس (XRD) و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) بررسی شدند. نتایج نشان داد که لایهی محافظ اکسیدی سطح آلیاژ تخریب، و پیوندهای Zr-H-Zr و Zr-H در سطح نمونه تشکیل میشوند. همچنین با نفوذ هیدروژن و افزایش غلظت آن در تودهی آلیاژ، فازهای هیدریدی
ZrH و ZrH2 شکل میگیرند و به دلیل اختلاف حدود 10 درصدی حجم این فازها با زیرکونیم فلزی، تَرکهایی در نمونه ایجاد میشوند.
مشخصهیابی آلومینای متخلخل آندی به روش آنالیز با باریکهی یونی
صفحه 46-56
فریبا مخلص گرامی؛ امیدرضا کاکویی؛ سعید محمدی
چکیده اکسیدآلومینیم متخلخل به دلیل خواص یگانهی خود، کاربرد گستردهای در فنآوری دارد. کیفیت لایهی متخلخل، ضخامت این لایه، چگالی و اندازهی خُللها، نقش تعیینکنندهای در عملکرد این مادهی پیشرفته دارند. اندازهگیری مستقیم و غیرمخرب ویژگیهای لایهی متخلخل به منظور کنترل فرایند ساخت و بهبود عملکرد آن، از چالشهای پیشروی پژوهشگران است. در این پژوهش، سعی شده است تا با استفاده از توانمندی آنالیز به وسیلهی باریکهی یونی، برخی از مشخصات اکسید آلومینیم متخلخل تعیین شود. به این منظور از روشهای پسپراکندگی کشسانی (EBS)، آشکارسازی ذرات پس زده از برخورد کشسان (ERD) و برهمکنش هستهای (NRA) برای مشخصهیابی آلومینای متخلخل و مقایسهی آن با نمونهی آلومینای غیرمتخلخل استفاده شده است. با استفاده از روش EBS ترکیبهای عنصری، ناخالصیها و نمایهی عمقی عناصر؛ با استفاده از روش NRA غلظت عناصر اکسیژن و کربن در نمونه؛ و با روش ERD نمایهی عمقی هیدروژن موجود در نمونهها، اندازهگیری شده است. علاوه بر این، با استفاده از روش آنالیز پسپراکندگی باریکهی یونی تشدیدی 16O(α ,α)16O، تحلیل ساختاری تخلخل بررسی شده است.
بررسی لیزر پرتو ایکس نرم با محیط فعال پلاسما و تشدیدگر ناپایدار خود پالاینده
صفحه 57-67
امیرحسین فرهبد؛ غزاله غنی مقدم
چکیده برای دستیابی به کیفیت بالای لیزرهای پرتو ایکس نرم که طول عمر محیط بهرهی پلاسمایی آنها کوتاه است، استفاده از تشدیدگرهای ناپایدار خودپالاینده (SFUR)، مناسب به نظر میرسد. در این پژوهش به بررسی نظری تشدیدگر ناپایدار خودپالاینده (SFUR) در یک و دو بُعد برای لیزر پرتو ایکس نرم شبه نئون آهن با طول موج nm 25.5 و بیشینه بهرهی 1-cm 124پرداخته شده است که واگرایی کوچک (mrad 0.5~) باریکهی لیزر را به همراه دارد. همچنین تأثیر اندازهی روزنهی محدودکنندهی میدان در انتشار مد خروجی و کیفیت پرتو خروجی با استفاده از ضریب M2 بررسی شده است. این تشدیدگر در مقایسه با تشدیدگر صفحه موازی با طول معادل، از ضریب کیفیت کوچکتر و باریکهی خروجی با واگرایی کمتر و کیفیت مُد بسیار بهتری برخوردار است و میتواند سبب افزایش همدوسی فضایی باریکهی لیزر شود.
اثر گازهای پیرامونی بر تابش پلاسما و گسترش آن در برهم کنش لیزر با مس
صفحه 68-78
مسعود پیشدست؛ عبداله اسلامی مجد؛ مسعود کاوش تهرانی
چکیده در این پژوهش اثر گازهای پیرامونی هوا، آرگون، هلیم و نئون در فشارهای مختلف بر تابش و گسترش پلاسمای حاصل از برهمکنش باریکهی لیزر با هدف فلزی، با تأکید بر بهینهسازی نسبت سیگنال به تابش پیوستار به روش بینابنمایی فروشکست القایی لیزری و جذب و پراکندگی پرتو کاوش بررسی شده است. نتایج نشان میدهند که تابشها و گسترش پلاسما به نحو قابلتوجهی به نوع و فشار گاز پیرامون وابسته است. بیشترین شدت خطوط نشری اتم مس به ترتیب برای گازهای آرگون، نئون، هوا و هلیم به دست آمده است. برای تمام گازها با افزایش فشار گاز پیرامون از 5 تا mbar100، شدت تابش طیفی پلاسما افزایش مییابد و سپس با بیشتر شدن فشار تا یک اتمسفر اشباع میشود. تابش پیوستار پلاسما نیز با افزایش فشار، روندی افزایشی دارد و به ترتیب برای گازهای آرگون، هوا، نئون و هلیم بیشترین مقدار را دارد. نسبت تابش طیفی به پیوستار زمینه به ترتیب برای گازهای هلیم، نئون، هوا و آرگون بیشینه است و برای تمام گازها با افزایش فشار کاهش مییابد. نتایج حاصل از گسترش پلاسما به روش جذب و پراکندگی پرتو کاوش با نظریه سدف- تیلور مقایسه شد. سرعت گسترش پلاسما در نزدیکی سطح هدف در حضور گاز هلیم در فشار mbar750 برابر با m/s25200 و در حضور گازهای نئون، هوا و آرگون به ترتیب 15625، 13900 و m/s 11860 به دست آمد که با دور شدن از سطح به شدت اُفت کرده و در فاصله 6mm از سطح برای گازهای هلیم، نئون، هوا و آرگون به ترتیب به 2550، 1000، 700 و m/s690 میرسد.
تأثیر دزهای مختلف اشعه ی گاما بر ویژگیهای جوانه زنی بذر گیاه دارویی بالنگوی شیرازی
صفحه 79-87
محمدحسین فتوکیان؛ زهراسادات مدنی
چکیده گیاه دارویی بالنگو (Lallemantia royleana) دارای مواد مؤثر فراوانی است. بذر بالنگو دارای فواید گوناگونی از جمله ضد نفخ، یبوست، سرفهی خشک و آسم است. با توجه به اهمیت تنوع ژنتیکی در اصلاح نباتات، از جهش مصنوعی برای ایجاد تنوع میتوان استفاده کرد. این پژوهش به منظور بررسی آثار دزهای مختلف اشعهی گاما (°، 50، 100، 150، 250، 350، 450، 550، 700، Gy900) بر ویژگیهای بذر بالنگوی شیرازی و تعیین دز مناسب پرتو گاما برای ایجاد جهش از طریق طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بین دزهای اشعهی گاما، اختلاف معنیداری از نظر وزن خشک ساقهچه، وزن تر ریشهچه، طول ریشهچه و ساقهچه و نیز پارامترهای جوانهزنی شامل مدت زمان، ضریب، سرعت، واریانس و همگنی آن وجود دارد. درصد جوانهزنی با صفاتی مانند سرعت و واریانس جوانهزنی، وزن تر ساقهچه، وزن خشک ساقهچه و ریشهچه، در سطح احتمال 1% همبستگی مثبت و معنیدار داشت، ولی با طول ساقهچه و طول ریشهچه همبستگی نداشت. همچنین دز
250Gy برای ایجاد جهش در بالنگوی شیرازی مناسب تشخیص داده شد.
اندازه گیری ضریب پراکندگی محوری فاز پیوسته در ستون استخراج ضربهای دیسک و دونات با استفاده از مدل پراکندگی با ردیاب پرتوزا
صفحه 88-95
محسن طبسی؛ یاسر یعقوبی کارنامی؛ محمد اتوکش؛ میثم تراب مستعدی
چکیده کارایی بالا و فضای کم مورد نیاز برای ستونهای ضربهای، باعث شده است که با وجود احتمال پرتودهی و نیاز به حفاظت در برابر اشعه، به ویژه در صنایع هستهای مورد توجه و استفاده قرار گیرند. در این پژوهش، ضریب پراکندگی محوری فاز پیوسته در یک ستون استخراج ضربهای دیسک و دونات برای سیستم آب- نفت بیبو با استفاده از روش ردیاب پرتوزا اندازهگیری شده است. پراکندگی که توسط پارامتر بدون بُعد عدد پکلت مشخص میشود، با عکس ضریب پراکندگی متناسب است. در روش ردیاب پرتوزا از دو آشکارساز گایگر- مولر در بالا و پایین ناحیهی فعال ستون و نیز از ردیاب پرتوزای 99mTc به ترکیب شیمیایی NaTcO4 استفاده میشود. عوامل مؤثر بر اختلاط محوری و ضریب پراکندگی شامل تغییرات دبی فازهای پیوسته و پراکنده، دامنه و بسامد ضربه مطالعه شدند. نتایج و مشاهدات تجربی نشان میدهد با افزایش دبی فاز پیوسته، ضریب پراکندگی محوری فاز پیوسته کاهش مییابد. همچنین با افزایش دبی فاز پراکنده، دامنه و بسامد ضربه، ضریب پراکندگی فاز پیوسته افزایش مییابند.