دوره و شماره: دوره 25، شماره 2 - شماره پیاپی 34، شهریور 1384، صفحه 1-53 

جداسازی رادیو شیمیایی In111 از مس و کادمیوم به وسیلة کروماتوگرافی تبادل یون

صفحه 1-6

رامین یاوری؛ علیرضا خانچی؛ حمید رفیعی؛ محمد قنادی مراغه؛ میرعلی فرجزاده

چکیده در این کار پژوهشی، کادمیوم پرتودیده، طی واکنش هسته‌ای In111 natCd (p,xn)  در اسید نیتریک 3 مـولار حل و از ستـون محـتوی 4 گـرم مبـادلـه کننـدة کـاتیـونـی AG 50W-X8 عبور داده شـد. سپس In111 در دو مـرحلـة سـاده، از ناخالصی‌هـای مس وکادمیوم جـدا شد. در مرحلة اول، کادمیوم به وسیله محلول استون-آب- اسید برمیدریک و در مرحله دوم ایندیوم با محلول استون-آب- اسید کلریدریک از ستون خارج می‌شود. محلول خروجی حاوی ایندیوم تا مرحله خشک حرارت داده شد سپس باقیمانده در اسید کلریدریک 0.01 مولار حل شد. بازدهی روش در محلول In111 برابر 1±95 درصد و غلظت ناخالصی‌های مس وکادمیوم آن بترتیب معادل 0.1  و 0.3  میلی‌گرم در لیتر بوده است.

افزایش یونیزاسیون در محفظة یونش کوچک شدة دستگاه IMS، با ایجاد روکش نازک برروی چشمة یونیزاسیون Am-241

صفحه 7-13

محسن صالح کوتاهی؛ فیروز پایروند؛ علیرضا توسلی

چکیده یکی از هدفهای مهم در آشکارسازی عاملهای شیمیایی، ساخت دستگاههایی است که ضمن برخوردار بودن از سرعت عمل و دقّت کافی، قابلیت ساخته شدن در ابعاد و اندازه‌های کوچک را داشته باشند تا در شرایط عملیاتی مختلف کارآیی آنها حفظ گردد و براحتی قابل حمل باشند. در این مقاله، از این پدیده که «قابلیت یونیزاسیون ویژة ذرّات آلفا با کاهش انرژی آنها افزایش می‌یابد» استفاده گردیده و در مورد کوچک‌سازی محفظة یونش دستگاه آشکارساز عاملهای شیمیـایی IMS، پیشنهاد شده است که یک روکش نازک بر روی چشمة یونیزاسیـون Am-241 قرار داده شود تا انرژی ذرّات آلفای خروجی از چشمه کاهش یافته و در نتیجه، میزان یونش ویژة آنها افزایش یابد. در اثر این کار، اُفت یونیزاسیون حاصل از کاستن طول محفظة یونش دستگاه، تا حدود زیادی جبران می‌شود. اثر ایجاد روکش روی چشمة لُختAm-241، بر مقدار یونیزاسیون حاصل از چشمه بصورت تئوری پیش‌بینی شده است. در مورد دو چشمة دیگر که دارای روکش اوّلیه بودند، محاسبات با استفاده از توزیع انرژی مربوط صورت گرفته و اثر ایجاد یک روکش از جنس میلار، در میزان یونیزاسیون حاصل از آنها نیز بررسی شده است. در هر دو مورد نتایج نشان می دهند که ایجاد روکش موجب افزایش نسبی مقدار یونیزاسیون در محفظة یونش دستگاه و در نتیجه افزایش توان آن در شناسایی و تفکیک عاملهای شیمیایی گوناگون می‌شود.

مطالعه اثر خلوص گاز نیتروژن و طول محیط فعال بر پارامترهای لیزری در سیستم نوسانگر – تقویت‌کننده لیزر نیتروژن

صفحه 15-23

کامبیز رحیمیان؛ سهیل قریشی؛ اکبر حریری

چکیده در یک سیستم نوسانگر-تقویت‌کننده لیزر نیتروژن از نوع TE-TE که طول مؤثّر محیط فعال تقویت‌کننده 31 سانتی‌متر و هر دو نوسانگر و تقویت‌کننده آن با پیش‌یونش کورونا فعّال است، اندازه‌گیری ضریب بهره (g0) و چگالی انرژی اشباع (Es) در فشارهای مختلف گاز و درجه‌های خلوص متفاوت انجام گرفته است. جزئیات مرتبط با این اندازه‌گیری‌ها جدولبندی، یا به صورت نمودار‌های تجربی ارائه شده‌اند. برای بررسی اثر اُکسیده شدن سطوح الکترودها بر پارامترهای لیزری، مقادیر اندازه‌گیری شده در مواردی هم که الکترودهای تقویت‌کننده کارکرده بوده و تمیز شده‌اند نیز ارائه شده است. در نهایت، مقادیر اندازه‌گیری شده g0 همراه با اندازه‌گیری‌های پیشین برای تقویت‌کنندة طویل به طول 94 سانتی‌متر، همچنین مقادیر گزارش شده برای کانال‌های لیزر به طول‌های 45 و 50 سانتی‌متر، مقایسه شده‌اند. این مقایسه نشان می‌دهد که g0 از نمودار ویژه‌ای تبعیت می‌کند که به طول کانال لیزر بستگی شدید دارد. این اندازه‌گیری‌ها بیانگر آن است که طول کانال لیزر در حالی که سهم قابل ملاحظه‌ای در مقادیر g0 دارد، سهم استفاده از گازها با درجه‌های خلوص متفاوت، همچنین تمیزکردن الکترودها، حداکثر به 19.4%  و 1.9% در فشار 100 تور محدود می‌شود.

کاربرد لیزرهای Nd:YAG و 2CO در پاکسازی خوردگی اشیاء برنزی و مسی تاریخی

صفحه 25-31

شکوفه احمدی؛ فرناز فرنیاشلمانی؛ محمدهادی ملکی؛ رسول وطن دوست؛ مجید قاضیان؛ لیدا نیکزاد

چکیده از آنجایی که در حوزه حفاظت و مرمت اشیای تاریخی پاکسازی نمکهای خورنده از روی سطوح فلزی تاریخی امری مهم به شمار می‌رود، کاربرد لیزر برای پاکسـازی نـمکهـای خورنده از روی چـند قطعة مفرغی و مسی مربوط به دوران باسـتان مـورد بـررسـی قرار گرفت. هدف از این پژوهش بررسی کارایی لیزر Nd:YAGو 2CO با پالسها و انرژیهای مشخص و کاربرد روشهای پاکسازی به روشهای خشک و بخار بوده است. در این مطالعه روشهای شیمیایی و مکانیکی متداول نیز برای بررسی و مقایسة نتایج حاصل‌ به‌کار گرفته شدند. مقایسه نتایج زدایش نمـکها به وسیلة لیزر نشان داد که لیزر 2 COدر طول مــوج  «10.6mm» نتیجة مـطلوبی دارد.

بررسی محدوده فرمان‌پذیری و زمان وصل در یک کلید گازی سه الکترودی با حالتهای آتش همقطبش و ناهمقطبش

صفحه 33-38

مجید آرم

چکیده کلید گازی سه الکترودی «تریگاترون» در مدار مولّد ضربان ولتاژ اغلب لیزرهای گازی فشار بالا مانند لیزر گازکربنیک و ازت بکار می‌رود. در این مقاله مشخصاتی همچون حداقل ولتاژ شکست و زمان اتّصال در یک کلید گازی سه الکترودی با تغییر فشار گاز درون کلید، که گاز ازت بوده است و فاصله بین الکترودها در دو آرایش آتش همقطبش و ناهمقطبش بررسی شده است. نتایج تجربی حاصل در پاره‌ای از موارد با نتایج کار دیگران تطابق داشته و در مواردی هم جدید بوده‌اند. این نتایج بطور کلی حاکی از آنند که بهترین وضعیت به لحاظ سرعت اتّصال کلید با آرایش آتش «ناهمقطبش» بدست می‌آید. علاوه بر این با چنین آرایشی، محدوده ولتاژ کار قابل کنترل، یعنی محدوده‌ای که در آن کلید بدون فرمان آتش عمل نمی کند، بزرگتر از حالت آرایش «همقطبش» است.

استفاده از سزیوم-137 برای بررسی میزان فرسایش و رسوب درحوضه آبخیز گرگک استان چهار محال و بختیاری

صفحه 39-45

ناصر هنرجو؛ شهلا محمودی؛ امیرحسین چرخابی؛ حسین غفوریان؛ عباس علیمحمدی

چکیده با توجـّه به اینکه هـر یک از روش‌هـای مـورد استفـاده در بـرآورد فرسـایش و رسوب دارای محدودیت‌هایی است، استفـاده از سزیوم -137 به عنوان عامل نشاندار کردن در اینگونه مطالعات امروزه در سطح وسیعی رایج شده است.حوضه آبخیز گرگک، از زیر حوضه‌های کارون شمالی در استان چهارمحال بختیاری، به علت کثرت فعالیت‌های انسانی در معرض فرسایش خاک قرار گرفته است. در این حوضه از سزیوم-137 برای تعیین میزان فرسایش خاک در عارضه‌های سطحی مختلف یک زمین‌نما استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که بیشترین مقدار فرسایش در بالای شیب، یعنی عارضه سطحی شانه شیب صورت گرفته است. مقدار فرسایش در آن حدود 200 تن در هکتار در سال برآورد گردید. پس از آن در شیب میانی زمین‌نما، عارضه سطحی «پشت شیب» دارای مقدار فرسایش کمتری بوده است مقدار فرسایش در آن 24.8  تن در هکتار در سال محاسبه شد. عارضه سطحی پای شیب هیچگونه فرسایشی حداقل در چهل سال گذشته نداشته است.

بررسی کانی‌زایی اورانیوم و عناصر REE و فرایندهای مرتبط با آن در آنومالی 6 منطقه خشومی ایران مرکزی

صفحه 47-52

فرانک حیدریان

چکیده کانی‌سازی اورانیوم در منطقة خشومی واقع در ایران مرکزی با میزان پرتوزایی 300 الی cps15000 و مقدار 14 الی ppm4000 آشکار شد. واحدهای سنگی منطقه شامل: میکاشیت، گنیس، گرانیت آناتکسی و میگماتیت است که با رشته‌ای از رگه‌های پگماتیتی- آپلیتی (کوارتز-فلدسپات) متأثّر شده‌اند. از واحدهای دیگر مشاهده شده در منطقه می‌توان به دایکهایی با ترکیب اسیدی- بازی، واحدهای گرانودیوریتی، دولومیتی و مرمر اشاره نمود. دگرسانیهایی که واحدهای سنگی منطقه را در جریان کانی‌سازی تحت تأثیر قرار داده‌اند عبارتند از: آلبیت‌زایی، کربنات زایی، فلدسپات زایی، ارژیلیت‌زایی، پروپیلیت‌زایی، سیلیس‌زایی و هماتیت‌زایی. کانی‌سازی اصلی U در طی فاز گرمابی و همراه با سایر عناصر Cu، Ni، Mo و Au در منطقه رخداده است. کانیهای اولیه اورانیوم شامل پیچ بلند، اورانینیت، کوفینیت است و کانیهای ثانویه اورانیوم شامل اورانوفان و بولتودیت است. کانی‌سازی عناصر REE در طی مرحلة پگماتیتی  و توسط فاز پتاسیک صورت گرفته است.

سنجه‌بندی استاندارد چشمه های Cs137 مورد استفاده در براکی تراپی

صفحه 53-56

عبدالرضا سلیمانیان؛ آنیتا عالیپور؛ مصطفی غفوری

چکیده کاربرد روز افزون روش براکی‌تراپی در مراکز پرتودرمانی، لزوم ایجاد سیستم سنجه‌بندی چشمه‌های رادیوآکتیو مورد استفاده را ایجاب می‌کند. بر این اساس، قدرت یک چشمة Cs137 با مشخصات متداول در سیستم‌های براکی‌تراپی، در آزمایشگاه دزیمتری استاندارد ثانویه با روش اندازه‌گیری در هوای آزاد و برحسب کِرمای هوا با دقّت 2%  اندازه‌گیری و دو نوع مختلف اتاقک یونش، ویژة اندازه‌گیری چشمه‌های براکی‌تراپی به کمک آن سنجه‌بندی شده‌اند. دقت اندازه‌گیری چشمه‌های Cs137 مشابه مورد استفاده در براکی‌تراپی با استفاده از اتاقک‌های سنجه‌بندی شده حداکثر تا 4% برآورد شده است.