دوره و شماره: دوره 23، شماره 2 - شماره پیاپی 28، شهریور 1382، صفحه 1-43 

امکان‌سنجی طرّاحی و ساخت زیست - صافی برای ایزوتوپ پایدار و رادیوایزوتوپ مولیبدن - 99 به وسیله ریزسازواره‌ها(1)

صفحه 1-7

حسین غفوریان؛ مریم شمس رفیعی؛ مریم مظاهری تهرانی؛ محمدامین احمدی؛ علیرضا نفر

چکیده در این کار پژوهشی، 23 سویه(2) باکتریایی گردآوری شده از آبهای آلوده به مواد رادیوآکتیو در مناطق مختلف رامسر، خاکهای جزیره هرمز، چگاله‌های (کنسانتره‌های) مس و مولیبدن و خاکهای مناطق مختلف معدن مس سرچشمه خالص‌سازی و بررسی شده‌اند. از میان سویه‌های جداسازی شده از نمونه‌ها، تنها سویه‌های جداشده از خاکهای معدن مس سرچشمه، قابلیّت رشد در محیطهایی تا غلظت ppm 1000 مولیبدن را داشتند، و توان جذب مقدار مولیبدن بیشتری نسبت به سویه‌های دیگر نشان دادند. در بررسی pH جذب، 4 = pH به عنوان pH بهینه انتخاب شد. نقش غلظت مولیبدن در فرایند جذب نیز در محدودة 50 تا ppm 1000 مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاصل نشان دادند که بیشترین جذب مولیبدن تا غلظت ppm 200 به مقدار 40% است. آزمایشهای دینامیکی سویه‌های خالص‌سازی ‌شده نمایانگر این کیفیت بودند که “زیست- توده(3)” باکتریها در 30 دقیقه اوّلیه مجاورت با محیط فلزی، تقریباً تا حدّ 95% اشباع می‌شود. متوسّط وزن خشک باکتریها از 0.1 تا 0.7  گرم در هر لیتر مواد طبیعی موجود در محیط و ظرفیت جذب زیست توده‌ها از 50 تا 300 میلی‌گرم مولیبدن در هر گرم وزن خشک است. مقایسه مقادیر جذب مولیبدن با غلظت‌های بالا در سویه‌های مقاوم با جذب آن در سویه‌های اوّلیه نشان داد که سویه‌های اوّلیه از 26 تا 90 درصد و سویه‌های مقاوم از 3 تا 77 درصد مولیبدن را از محیط حاوی ppm 200 جذب می‌کنند. گرچه سازوکار جذب مولیبدن به درستی مشخّص نیست، لیکن با توجّه به pH بهینه جذب می‌توان گفت که قسمت عمده گونه‌های آنیونی پلیمری و یونهای مولیبدات توسّط باکتریها جذب می‌شوند. هدف این پژوهش در نخستین مرحله، مطالعه مقادیر جذب مولیبدن توسّط ریزسازواره‌ها و تعیین شرایط بهینه جذب به منظور تهیّه رادیوایزوتوپ مولیبدن است که در پزشکی هسته‌ای برای مصارف تشخیصی بسیار اهمیّت دارد.

طرّاحی و ساخت ترموپیل لایه نازک Bi-Cu وBi-Sb به روش چندلایه‌ای برای آشکارسازی پرتوهای حرارتی فروسرخ

صفحه 9-14

رضا افضل زاده؛ سیدرضا طباطبایی بفروئی

چکیده ترموپیل‌های لایه نازک برای ساخت انواع حسگر‌های بسیار کوچک، به ویژه برای آشکارسازی پرتوهای حرارتی فروسرخ (IR ) کاربرد فراوان دارند. در این  مقاله نحوة طرّاحی و ساخت ترموپیل‌های لایه نازک Bi-Cu به صورت  خطّی و به روش تک لایه با 8  و 11 اتّصال سری، همچنین طرّاحی و ساخت ترموپیل‌های لایه نازک Bi-Sb  و Bi-Cu  دایره‌ای شکل به روش چند لایه‌ای با 100 اتصال سری به عنوان آشکارساز فروسرخ عرضه شده است. در این مقاله، زیرلایه‌ایمتشکّل از الیاف شیشه‌ای که دو طرف آن را لایة مسی پوشانده بکار رفته است. نتایج آزمایشها نشان می‌دهند این ترموپیل‌ها بسیار حساس و تغییرات ولتاژ خروجی تولید شده که حدود چندین  mVاست با افزایش دما کاملاً خطّی بوده و نسبت به دما بسیار حساس است.

جداسازی ایزوتوپ تالیوم 203 به وسیله دستگاه جداکننده الکترومغناطیسی ایزوتوپها

صفحه 15-17

عبدالجواد نوین روز؛ هوشنگ بختیاری؛ پروین سرآبادانی؛ حسین صدری؛ ضرغام اسداللهی؛ هوشیار سیدی؛ محمدرضا قاسمی؛ محمود محاطی؛ معصومه شربتداران؛ محمدمهدی احسانی؛ حسن نورکجوری؛ جواد گروسی؛ بابک زینلی

چکیده در این گزارش چگونگی جداسازی تالیوم 203 به وسیلة دستگاه جداکنندة الکترومغناطیسی ایزوتوپها (EMIS)(1) و تصفیه شیمیایی آنشرح داده شده است. برای این منظور یودید تالیوم به عنوان مادّه اوّلیه انتخاب شده و در بوته گرافیتی چشمه یونی کالترون تحت خلاء Torr 5- 10 قرار گرفته است. یونهای تالیوم حاصل از یونی شدن بخار یودید تالیوم در این چشمه یونی، وارد میدان مغناطیسی 2547 گاوس شده و بر اساس اختلاف جرمشان مسیرهای متفاوتی را می‌پیمایند و درون پاکتهای مسی گردآوری می‌شوند. ایزوتوپ تالیوم 203 از پاکت مسی مربوط به خود، به وسیلة اسید نیتریک M 1 استخراج و فرایند تصفیه شیمیایی بر روی آن انجام می‌شود. درجة خلوص شیمیایی و ایزوتوپی تالیوم 203 به ترتیب به وسیلة طیف‌سنج‌های نشری و جرمی تعیین شده‌اند. ایزوتوپ تالیوم 203 بدست آمده دارای درجة خلوص ایزوتوپی 95.91% است. تشکیل پودر تری اکسید تالیوم 203 نیز به وسیلة پراش اشعه X مورد تأیید قرار گرفته است. 

بررسی تأثیر ارتفاع بستر بر قطر حبابها و سطح ویژه انتقال جرم در یک”واکنشگر بستر سیّال”

صفحه 19-22

علی اصغر قربانپور؛ محمد قنادی مراغه

چکیده در این بررسی، پدیدة سیلان و خلاصه‌ای از کاربرد بسترهای سیّال تشریح شده است و با توجّه به ویژگیهای هیدرودینامیکی و عملکرد برجهای بستر سیّال، خلاصه‌ای از خواص واکنشگرهای بستر سیّال حبابی تبیین شده و مدل‌سازی و محاسبات رایانه‌ای برای طرّاحی و ساخت یک برج بستر سیّال به قطر 0.3 و به ارتفاع 5 متر انجام گرفته است. اثر ارتفاع بستر بر قطر حبابها و سطح ویژة انتقال جرم حساب شده و نتایج حاصل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. شرایط عمل برج و نوع کاتالیزور و خواص آن برای تولید انیدریدمالئیک از اکسایش بوتان نرمال است.  

اثر دز استریل‌کننده پرتو گاما برخواص سطح فیلم پلی یورتان

صفحه 23-27

نسرین شیخ

چکیده در این کار پژوهشی اثر روش استریل‌کردن با پرتو گامای تابنده از رادیوایزوتوپ کبالت 60 بر روی ساختار سطح فیلم پلی یورتان و مسمومیت سلّولی آن بررسی شده است. برای این منظور، ابتدا نوعی پیش پلیمر یورتان از واکنش بین تولوئن دی ایزوسیانات و مخلوط پلی‌ال شامل پلی اتیلن گلایکول/کستراویل (50/50, w/w) تهیّه شد. سپس در اثر واکنش پیش پلیمر سنتز شده با رطوبت محیط، فیلمهای جامدی ساخته شد. این فیلمها به وسیلة پرتو گاما با دز 25 کیلوگری استریل شدند. ساختار فیزیکی سطح نمونة فیلم پلی یورتان استریل شده به وسیلة میکروسکوپ الکترونی پویشی (SEM) وارسی و با نمونه استریل نشده مقایسه گردید. همچنین مسمومیت سلّولی احتمالی فیلمهای استریل شده به روش کشت سلّولهای فیبروبلاست L929  مورد بررسی قرار گرفت و هیچ نشانه‌ای از مسمومیت در آنها مشاهده نشد.

بررسی کاربرد انتخابی علف‌کش 2,4-D در محصول ذرّت، به منظور کنترل علفهای هرز تاج خروس و سلمه تره با استفاده از روش ردیابی علف‌کشهای نشاندار به کربن-14

صفحه 29-33

حسین اهری مصطفوی؛ هادی فتح اللهی؛ بهنام ناصریان؛ حمید رفیعی؛ میترا مطلوبی؛ محمد بابایی

چکیده یکی از راههای کنترل علفهای هرز پهن برگ در مزرعه‌های ذرّت، به کاربردن سم‌های انتخابی است. این پژوهش به منظور بررسی مناسب‌ترین زمان کاربرد علف‌کش 2,4-D ، برای کنترل علفهای هرز تاج خروس و سلمه تره در مزرعه ذرّت، طی سالهای 81-1380 در مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران به اجرا درآمد. بر اساس این تحقیق، مراحل مختلف رشد ذرّت و تاج خروس و سلمه تره در شرایط طبیعی طی شده و این گیاهان پس از سم‌پاشی با محلول 2,4-D ، در سطح رویی برگها مورد تلقیح علف‌کش 2,4-D نشاندار به کربن 14 با آکتیویته‌های 0.05-0.12  میکروکوری، در هر 10 میکرولیتر محلول، قرار گرفتند. گیاهان پس از گذشت 48 ساعت برداشت و به بخشهای شامل برگ تلقیح شده و اندامهای بالایی و پایینی آن تقسیم شدند. نتایج حاصل از شمارش سمّ آکتیو نشان می‌دهند که مراحل 2 برگی تا 3 برگی ذرّت بهترین هنگام برای کنترل انتخابی علفهای هرز تاج خروس و سلمه تره می‌باشند.

اندازه‌گیری و بررسی تأثیر ریزه‌ساخت‌های(1) قیر قطران زغال‌سنگ بر خواص گرافیت هسته‌ای

صفحه 35-42

کاظم فاطمی؛ سعید فتوره چیان؛ فاطمه اهری هاشمی؛ شکوفه احمدی

چکیده در این کار پژوهشی ریزه‌ساختهای α ، β ، γ  و 1 α  درسه نوع قیر قطران زغال‌سنگ با ترکیبهای شیمیایی مختلف اندازه‌گیری شده است، و با استفاده از این قیرها و کک همسانگرد(2)، قطعات گرافیت در مقیاس آزمایشگاهی ساخته و خواص آنها با  انواع گرافیتهای هسته‌ای مقایسه شده است. نتایج این مقایسه‌ها نشان می‌دهند که مقاومت فشاری و چگالی نسبتاً خوبی در این گرافیتها ایجاد و عامل ناهمسانگردی(3) خواص نیز در حدود عدد یک تأمین شده است. ضریب انبساط حرارتی طولی در گرافیتهای حاصل از قیر ایرانی نتایج بهتری را داده که در حد کاربردهای هسته‌ای بوده است. در مجموع، خواص مورد نظر در گرافیتهای تولید شده، متأثّر از تأثیر ریزه‌ساختهای قیر قطران زغال‌سنگ است که می‌توان به عنوان نمونه‌ای مناسب برای ساخت گرافیت به کار برد.

بررسی آماری داده‌های زمین- شیمیایی در کانسار مس پورفیری درالو

صفحه 43-49

فرانک حیدریان

چکیده داده‌های زمین- شیمیایی(1)Cu، Mo، Fe، Co، Zn، Pb، Sبر روی 293 نمونة سطحی در ناحیه‌ای به وسعت یک کیلومترمربع در منطقه کانسار مس پورفیری درالو، به روش آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تشخیص ناهنجاریهای زمین- شیمیایی از عیار زمینه، از سه روش: تعیین ضریب همبستگی، کاربرد نقشه‌های زمین- شیمیایی سطحی و تجزیه و تحلیل عاملها به وسیلة مؤلّفه‌های اصلی استفاده شد. نتایج حاصل از کاربرد این روشها در انطباق مکانهای کانی‌سازی  با واحدهای “سنگ‌ساختار” ودگرسان شدة منطقه مورد مطالعه بکار رفته است. نتایج حاصل از کاربرد این روش‌ها نشان می‌دهند که در منطقه مورد مطالعه، کانی‌سازی مس منطبق بر واحد گرانودیوریتی و تا حدی هم منطبق بر واحد ریولیتی است. لیکن بیشترین ارتباط بین کانی‌سازی و این واحدها بستگی به دگرسانی سریسیتی در آنها دارد.