دوره و شماره: دوره 30، شماره 4 - شماره پیاپی 50، اسفند 1388، صفحه 1-84 

کاربرد ایزوترم‌های جذب دو و سه‌پارامتری در جذب زیستی اورانیم توسط مخمرنان

صفحه 1-8

علیرضا کشتکار؛ محمدمهدی منتظررحمتی؛ نسرین خداپناه

چکیده در این تحقیق جذب  زیستی اورانیم از محلول­های آبی توسط مخمرنان و مخمرنان تثبیت شده بر پایه‌ی کلسیم آلژینات، در دمای ºC30 مورد مطالعه قرار گرفت و ایزوترم­های تعادلی جذب دوپارامتری و سه­پارامتری مدل‌سازی شدند. در ادامه، اثر حضور یون کروم (VI) بر میزان جذب اورانیم توسط مخمرنان تثبیت شده بررسی شد. نتایج آزمایشگاهی نشان داد که pH بهینه برای جذب اورانیم توسط مخمرنان تثبیت شده و مخمرنان آزاد به ترتیب برابر 5 و 5/5 می­باشد. بررسی تأثیر غلظت اولیه‌ی اورانیم بر میزان جذب نشان داد که با افزایش غلظت اولیه‌ی اورانیم، میزان جذب افزایش می­یابد و این افزایش در غلظت­های پایین­تر، تا رسیدن به یک مقدار ثابت، شدیدتر می­باشد. نتایج تجربی نشان داد که میزان جذب اورانیم بر روی مخمرنان تثبیت شده به مراتب بیش‌تر از مخمرنان می­باشد. میزان جذب برای مخمرنان تثبیت شده و مخمرنان آزاد در pH بهینه‌ی مربوط به هر کدام، طی زمان تماس 24 ساعت و با مقدار زیست توده‌ی  g/l1 در غلظت‌های پایین، به ترتیب، حدود 90 و 50 درصد و در غلظت‌های بالا، به ترتیب، حدود 80 و 15 درصد به دست آمد. ایزوترم­های جذب مورد مطالعه شامل 2 مدل دوپارامتری لانگمویر و فروندلیش و مدل سه­پارامتری ردلیش-پترسون می­باشند. برای یافتن بهترین ایزوترم، از سه روش تحلیل خطا برای بررسی نتایج تجربی استفاده شد. این روش­ها شامل ضریب همبستگی، خطای ریشه‌ی میانگین مربعی و آزمون مجذورکی می‌باشد. تحلیل خطاها نشان داد که مدل سه­پارامتری بهتر می­تواند جذب زیستی اورانیم را در مقایسه با مدل­های دوپارامتری برازش کند. هم‌چنین میزان جذب بیشینه برای دو زیست توده مخمرنان تثبیت شده و مخمرنان آزاد، توسط ایزوترم لانگمویر، به ترتیب، برابر 8/592 و mg/g 73 محاسبه شد.

بررسی توزیع بیولوژیکی رادیوداروی Sm-EDTMP153 حاصل از پرتودهی هدف‌های ساماریم طبیعی و غنی شده در موش‌های صحرایی

صفحه 9-13

معین مفتاحی؛ علی بهرامی سامانی؛ محمدحسین بابایی؛ مجتبی شمسایی زفرقندی؛ محمد قنادی مراغه

چکیده Sm-EDTMP153 یکی از رادیوداروهای شناخته شده برای تسکین دردهای ناشی از متاستاز استخوان می‌باشد. با این وجود، این رادیودارو تنها در تعداد اندکی از کشورها استفاده می‌شود. این امر ناشی از عوامل مهمی چون قیمت بالای ساماریم غنی شده (که به طور معمول به عنوان هدف برای پرتودهی استفاده می‌شود) و نیم- عمر کوتاه Sm153 می‌باشد. در این پژوهش، پس از پرتودهی نمونه‌های طبیعی و غنی‌شده‌ی ساماریم و انجام عمل نشان‌دارسازی، مقادیر مشخصی از رادیوداروهای به دست آمده به تعدادی موش صحرایی تزریق و در بازه‌های زمانی معین این موش‌ها قربانی شده و برخی از اندام‌های آن‌ها جدا گردید تا با بررسی توزیع فعالیت در اندام‌های مختلف و به ویژه استخوان به عنوان بافت هدف، امکان استفاده از ساماریم طبیعی به جای نمونه‌ی غنی شده بررسی شود. بر این اساس، ملاحظه شد که از نقطه‌نظر توزیع بیولوژیکی، نتایج قابل‌قبولی برای نمونه‌ی طبیعی در مقایسه با نمونه‌ی غنی شده حاصل می‌شود.

تهیه‌ی فیلم‌های جاذب پلی‌وینیل الکل: مقایسه‌ی فیلم‌های شبکه‌ای شده‌ی شیمیایی و پرتوی

صفحه 14-20

نسرین شیخ؛ شهره کیانفر

چکیده جاذب‌های پلی‌مری در سیستم‌های جداسازی کاربرد وسیعی دارند. در این مقاله به تهیه و بررسی نوعی جاذب پلی‌مری پرداخته می‌شود. بدین منظور فیلم‌های پلی‌وینیل الکل پس از تهیه شدن، از دو طریق شیمیایی با استفاده از محلول گلوتارالدیید، و پرتوی با استفاده از پرتو گاما، شبکه‌ای شدند. در روش شیمیایی حضور و عدم حضور سولفوریک اسید در محیط و در روش پرتوی، محیط خشک و محیط آبی حاوی اسید مورد بررسی قرار گرفت. میزان جذب آب، درصد ژل و خواص کششی فیلم‌های شبکه‌ای شده برای هر دو روش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که حداکثر درصد جذب آب در روش پرتوی و در محیط آبی حاوی اسید صورت می‌گیرد. به علاوه روش شبکه‌ای شدن پرتوی منجر به تهیه‌ی فیلم‌های نرم‌تر می‌گردد. میزان جذب دو فلز نیکل و منگنز توسط فیلم‌های شبکه‌ای شده به روش پرتوی و شیمیایی، برحسب pH و غلظت یون فلزی، بررسی گردید. بیشینه جذب فلز در 7=pH مشاهده شد. به علاوه با افزایش غلظت یون فلزی مقدار جذب یون افزایش یافت. به طور کلی بررسی‌ها نشان داد که جاذب تهیه شده به روش پرتوی برای فرایندهای جذب آب، و جاذب تهیه شده به روش شیمیایی در فرایندهای جذب یون فلزی موفق‌تراند.

تهیه‌ی ژل زیرکونیم مولیبدات و بررسی تأثیر خصوصیات فیزیکوشیمیایی آن بر کارآیی ژنراتورهای تکنسیم-m99

صفحه 21-28

محمدرضا داورپناه؛ سیما عطار نصرتی؛ مصطفی کاظمی بودانی؛ مرتضی فضعلی؛ حسینعلی خوش حسن؛ محمد قنادی مراغه

چکیده ژل زیرکونیم مولیبدات خواص فوق‌العاده­ا­ی را در استفاده از آن به عنوان ماتریس ستون ژنراتورهای mTc99 نشان داده است. شرایط سنتز ژل زیرکونیم مولیبدات مستقیماً تعیین‌کننده‌ی خواص فیزیکوشیمیایی آن و از این‌رو کارآیی آن در ژنراتورهای mTc99Mo/99 می­باشد. در این تحقیق نمونه­های مختلفی از ژل زیرکونیم مولیبدات تحت شرایط مختلف سنتز شده و با استفاده از روش‌های ICP، TGA، SEM و XRD شناسایی شدند. تأثیر عواملی از قبیل pH محلول مولیبدات، نسبت مولی Zr:Mo، ترتیب افزایش واکنش‌گرها، شستشوی ژل و نحوه‌ی دانه‌دانه کردن آن بر کارآیی ژنراتورهای تکنسیم-m99، به منظور دست‌یابی به شرایط بهینه، مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش‌ها نشان دادند که شرایط بهینه‌ی سنتز عبارت از pH=4-4.5 برای محلول مولیبدات، نسبت 1:1 برای Zr:Mo، افزایش تدریجی محلول مولیبدات به محلول زیرکونیم اکسی‌کلرید، عدم شستشوی ژل حین عمل آب‌گیری و آسیاب کردن ژل حاصل می­باشد.

تهیه و بررسی زیستی نانوذرات ابر پارامغناطیسی اکسید آهن نشان‌دار شده با گالیم-67 در موش صحرایی سالم

صفحه 29-36

امیر رضا جلیلیان؛ آرش پناهی فر؛ مرتضی محمودی؛ مهدی اخلاقی؛ عبدالرضا سیم چی

چکیده نانوذرات ابر پارامغناطیسی اکسید آهن (SPION) پس از تهیه شدن، با هدف بررسی پراکنش زیستی این ذرات در بدن موش صحرایی، با گالیم-67 نشان‌دار شدند تا Ga]-SPION67[ به دست آید. نانوذرات ابر پارامغناطیسی اکسید آهن با دانه‌بندی کوچک با روش هم‌رسوبی با استفاده از نمک‌های آهن 3Fe+ و 2Fe+ با نسبت مولی 2 به 1 سنتز شدند. از روش­های شناسایی XRD، TGA، DSC، VSM، HRSEM، TEM و FT-IR برای بررسی خواص و ابعاد نانوذرات حاصله استفاده شد. به منظور ردیابی جذب بافتی SPION، نانوذرات اکسید آهن نشان‌دار شده با گالیم-67، با بازده نشان‌دارسازی بالا (بیش از 96%، تعیین شده با روش RTLC) سنتز شدند. نانوذرات سنتز شده پایداری بسیار خوبی را در دمای اتاق و حداقل برای 4 روز نشان دادند. پراکنش زیستی Ga]-SPION67[ در موش صحرایی سالم تا 24 ساعت بررسی و با از پراکنش یون 3Ga+67 مقایسه گردید. نتایج به طرز قابل توجهی تجمع ذرات نشان­دار شده در سیستم رتیکولواندوتلیال را تأیید کردند. این نتیجه نه تنها قابلیت استفاده از ترکیب فوق برای تعیین مکان نانوذرات تزریق شده به بافت‌ها در هنگام گرمادرمانی و یا عکس‌برداری پزشکی را نشان می‌دهد، بلکه امکان استفاده‌ی هم‌زمان این ذرات با رادیوداروهای درمانی را نیز پیشنهاد می‌کند.

شبیه‌سازی مونت‌کارلو دز جذبی بافت‌های نشاندار شده با نانو ذرات در پرتو درمانی ریز باریکه‌ای با پرتوهای ایکس

صفحه 37-47

محمدرضا قاسمی؛ مجتبی شمسایی زفرقندی؛ غلامرضا رئیس علی؛ محمد قنادی مراغه؛ ارژنگ شاهور؛ سید محمود محاطی

چکیده یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های کیفیت درمان در روش پرتودرمانی ریز باریکه‌ای (MRT)، نسبت دز قله به دره (PVDR) است. این پارامتر، معیاری برای سنجش میزان نابودی سلول‌های سرطانی و حفظ سلول‌های سالم موجود در ناحیه‌ی تومور و اطراف آن می‌باشد. هدف از این تحقیق، مطالعه‌ی تأثیر استفاده از نانو ذرات طلا و گادولینیم به عنوان عامل فعال‌ساز در توزیع دز و پارامتر PVDR می‌باشد که در آن، پرتودهی بافت موردنظر با ریزباریکه‌های صفحه‌ای ایکس گسیلیده از سینکروترون مرکز تأسیسات تابش سینکروترون اروپایی (ESRF)، در نظر گرفته شده است. با استفاده از کد کامپیوتری Geant4، مدلی طراحی شد تا دز عمقی در فانتومی از جنس پلی‌متیل‌متاآکریلات (پرسپکس) (PMMA) خالص و توزیع دز در روش‌های پرتودرمانی ریز باریکه‌ای چند جهته‌ی درهم بافته (MIMRT) و پرتودرمانی ریز باریکه‌ای دوجهته‌ی درهم بافته (BIMRT) در فانتوم حاوی تومورهای فرضی، شبیه‌سازی شود. مقایسه نتایج شبیه‌سازی دز عمقی در فانتوم خالص با نتایج اندازه‌گیری، بیان‌گر صحت شبیه‌سازی با استفاده از مدل طراحی شده می‌باشد. به منظور بهینه‌سازی روش پرتودرمانی ریز باریکه‌ای، افزایش دز بافت‌های سرطانی و حفاظت از بافت‌های سالم در حضور عوامل فعال‌ساز، مطالعه شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که افزایش دز در ناحیه‌ی قله با ذرات طلا و در ناحیه‌ی دره با ذرات گادولینیم، قابل‌ملاحظه‌تر می‌باشد. این نگرش، به کارگیری عوامل فعال‌ساز در پرتودرمانی ریز باریکه‌ای، ارایه‌ی تدابیر جدید درمان و افزایش بازدهی درمان تومور را میسر می‌سازد.

محاسبه‌ی ابعاد کاواک یک شتاب‌دهنده‌ی خطی الکترون پزشکی

صفحه 48-55

سیامک ناظمی؛ فریدون عباسی دوانی

چکیده طراحی و محاسبات کاواک شتاب‌دهنده، هدف اصلی این نوشته است. با انتخاب مد نوسانی 90 درجه، با استفاده از کد سوپرفیش ابعاد کاواک برای پارامترهای موردنظر محاسبه شده است. مهم‌ترین بعد برای تعیین فرکانس تشدید، شعاع کاواک استوانه‌ای می‌باشد. با محاسبه‌ی تغییرات فرکانس با تغییرات ابعاد، دقت موردنیاز برای ساخت کاواک به دست آمده است. هم‌چنین با استفاده از میدان الکتریکی حاصل از سوپرفیش و بسط فوریه‌ی آن و با در نظر گرفتن مؤلفه‌های موج‌رونده در یک جهت، اثر عمده‌ی مؤلفه دارای سرعت موج مناسب، در شتاب‌دهندگی نشان داده شده است.

جذب رادیونوکلیدهای Sr90، La140 و Co60 بر روی مبادله‌کننده‌های یونی معدنی سنتزی

صفحه 56-62

عبدالرضا نیلچی؛ محمدرضا حاج محمدی؛ سمیه رسولی گرمارودی

چکیده در این پژوهش، سه تبادل‌گر معدنی پتاسیم روی هگزاسیانوفرات (PZF)، کامپوزیت منیزیم اکسید- پلی‌اکریلونیتریل ((MgO-PAN و آمونیم مولیبد و فسفات ((AMP تهیه گردید. برای مطالعه‌ی خواص ترکیبات سنتز شده، تکنیک‌هایی مانند طیف‌سنجی مادون قرمز (IR)، پراش
پرتو ایکس (XRD) و تجزیه‌ی گرماگرانی‌سنجی (TGA) به کار گرفته شد. هم‌چنین پایداری هر یک از تبادل‌گرها در برابر حرارت، و اثر جذب تابش گاما تا دز 150 کیلوگری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. سپس خواص تبادل یونی هر یک از آن‌ها با محاسبه‌ی ضریب توزیع برای یون‌های +2Sr90، +3La140 و +2Co60 به روش ناپیوسته در pHهای مختلف بررسی گردید. نتایج نشان داد که میزان جذب کاتیون‌ها بر روی هر سه مبادله‌کننده با افزایش pH محلول از 1 تا 7 افزایش می­یابد.

سیلیکاژل اصلاح شده با زیرکونیم اکسید، به عنوان جاذبی جدید برای مولیبدن-99 در ژنراتورهای تکنسیم-m99

صفحه 63-67

حجت ا... صالحی؛ اسماعیل ملارضی؛ حسین عباسی

چکیده جاذبی جدید برای مولیبدن-99- سیلیکاژل اصلاح شده با زیرکونیم اکسید (4MoO2Na:2ZrO/2SiO)ـ . تهیه و امکان استفاده از آن در ژنراتور تکنسیم-m99 مورد بررسی قرار گرفت. خصوصیات جذبی مولیبدن با ساختار مولیبدات و تکنسیم-m99 با ساختار پرتکنتات بر روی ستونی از این جاذب، بررسی و نشان داده شد که ظرفیت جذب مولیبدات بر روی ژنراتور با جاذب جدید بیش از ژنراتور معمولی است که در آن از ستون آلومینا استفاده می‌شود. زیرکونیم اکسید با جذب شدن بر سطح سیلیکا، خاصیت جذبی این ترکیب نسبت به مولیبدن-99 را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. تکنسیم-m99 توسط محلول 0.9%  از سدیم کلراید شسته شده و خلوص رادیونوکلایدی، رادیوشیمیایی و شیمیایی محلول‌های حاصله اندازه‌گیری شدند. ژنراتور جدید در مقایسه با ژنراتورهای آلومینای موجود از ظرفیت بالاتری برخوردار است.

استفاده از باریکه‌های الکترونی برای رنگ‌زدایی محلول‌های آبی رنگزاهای رآکتیو و اسیدی در حضور آب اکسیژنه

صفحه 68-73

محمدرضا پارسائیان؛ فاطمه انوری؛ منیره خیرخواه؛ علی محمد حاجی شعبانی؛ عباس بهجت؛ محسن طبسی

چکیده در این تحقیق، تخریب‌پذیری و رنگ‌زدایی رنگ‌های تجاری رآکتیو و اسیدی (RB5) و (AR151) پرتودهی شده با باریکه‌های الکترونی مورد بررسی قرار گرفته است. محلول آبی‌ هر دو رنگ با غلظت ppm100 تا دزهای مختلف 1، 3، 6 و 9 کیلو‌گری پرتودهی شدند. تغییرات طیف جذبی، میزان رنگ‌زدایی، pH و اکسیژن شیمیایی مورد نیاز آن‌ها آزمایش شد. علاوه بر این اثر دز جذبی و افزایش آب اکسیژنه بر روی رنگ RB5 مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج آزمایش‌ها نشان داد که محلول رنگی رنگ‌های رآکتیو و اسیدی به طور مؤثری با پرتوهای الکترونی تخریب و رنگ‌زدایی می‌شوند. نوار جذبی رنگ‌های RB5 و AR151 در دز kGy1 به‌ سرعت کاهش یافته و در دز kGy9 تقریباً به طور کامل ناپدید گردید. هم‌چنین میزان رنگ‌زدایی محلول RB5 با افزایش غلظت آب اکسیژنه تا mmol/L5 و در دز kGy1 به بالاتر از 99.78% رسید. pH محلول‌های رنگی مورد آزمایش نیز به دلیل تولید اسیدهای آلی و معدنی کاهش یافت.

استفاده از ابرهای کوواریانس برای یافتن ویژه بردارهای بیضوی ناهمسانگردی عیار اورانیم همراه با ارایه‌ی یک نمونه‌ی کاربردی

صفحه 74-79

داود جمالی‌اسفهلان؛ حسن مدنی؛ محمدتقی طهماسب نظامی؛ فرزاد مهدوی؛ محمدرضا قادری؛ مسعود نجفی

چکیده در روش‌های زمین‌آماری ارزیابی ذخایر و منابع مواد معدنی، انتخاب فضای اطراف نقاط تخمین با توجه به شکل کانسار و ساختارهای زمین‌شناسی اهمیت فراوانی دارد. از آن‌جا که اغلب فضای اطراف این نقاط از نوعی ناهمسانگردی برخوردارند، فضای نقاط مورد استفاده برای تخمین، به صورت بیضوی‌هایی، تحت عنوان بیضوی‌های ناهمسانگردی تعریف می‌شوند. با توجه به سه‌بعدی بودن اطلاعات مورد استفاده، تعیین این فضاها با روش بررسی منحنی‌های تغییرنما در جهات و روندهای سه‌بعدی برای این که در نهایت بتوان بیضوی ناهمسانگردی اطراف این نقاط را تعیین کرد، کار پیچیده‌ای است. برای رفع این مشکل، با استفاده از روش رسم ابرهای کوواریانس براساس همبستگی فضایی زوج نمونه‌ها در فواصل مختلف در فضا، ماتریس کوواریانس برای بررسی نحوه‌ی همبستگی داده‌ها در ابعاد سه‌بعدی ساخته می‌شود. به کمک این ماتریس،
ویژه بردارها تعریف می‌شوند تا روندهای غالب پیوستگی در داخل کانسار به دست آید. با رسم منحنی تغییرنما در این جهت‌ها و تعیین مشخصات آن‌ها، فواصل مورد نیاز در جهات مختلف بیضوی ناهمسانگردی به دست می‌آید. در این مقاله پس از تشریح روش، یک مثال کاربردی در مورد بلوک یک آنومالی شماره 6 خشومی آورده شده است.

Polymethylmethacrylate/Silver Nanocomposite Prepared by γ-Ray

صفحه 80-84

A Akhavan؛ N Sheikh؛ R Beteshobabrud

چکیده Polymethylmethacrylate-silver (PMMA/Ag) nanocomposite is synthesized by irradiating the solution of silver ions in methylmethacrylate monomer by γ-ray. In this method, polymerization of the methylmethacrylate monomer and the silver ion reduction occurred simultaneously. Optical properties of the PMMA/Ag solutions are investigated using UV-Vis spectroscopy. The structural characterizations of the PMMA/Ag nanocomposite are determined by FTIR spectroscopy XRD, and SEM measurements. The SEM image shows that the Ag nanoparticles disperse in the PMMA matrix with a relatively uniform distribution. The antibacterial studies show that the PMMA/Ag nanocomposite is antibacterial against E. coli, as a model for gram-negative bacteria.