دوره و شماره: دوره 30، شماره 3 - شماره پیاپی 49، آذر 1388، صفحه 1-72 

طراحی سلول شمارگر فعال‌سازی برای شمارش نوترون‌های تند حاصل از دستگاه پلاسمای کانونی

صفحه 1-5

سحر رجبی مقدم؛ فریدون عباسی دوانی

چکیده در این تحقیق دو هندسه‌ی مختلف برای شمارگر‌های نوترون تپی، ارایه شده و سوسوزن پلاستیکی همراه با برگه‌های نقره برای افزایش بازدهی شمارش نوترون‌های تپی مورد استفاده قرار گرفته‌است‌. دو هندسه‌ی مکعب مستطیلی و استوانه‌ای با استفاده از کد MCNP4C برای سلول شمارگر شبیه‌سازی شده است‌. با توجه به آهنگ واکنش جذب در نقره‌، تعداد برگه‌های نقره و طول شمارگر بهینه شده ‌است. طول بهینه برای سلول آشکارساز 14سانتی‌متر می‌باشد و با در نظرگرفتن هزینه‌ی‌ ساخت، تعداد بهینه‌ی برگه‌های نقره برای هندسه‌ی مکعب مستطیلی و استوانه‌ای به ترتیب 20 و 10 برگه پیشنهاد شده است. با استفاده از داده‎‎های بهینه‌ی به دست آمده، آشکارسازی با هندسه‌ی مکعب مستطیلی ساخته شد. این آشکارساز برای اندازه‎گیری شار نوترون دستگاه پلاسمای کانونی SBUPF1 مورد استفاده قرار گرفت. نتایج این اندازه‌گیری‌ها نشان دادند که 3.71Î107  نوترون در هر تپ تولید می‎شود.

بررسی پارامترهای سیستم تبادلی یونی بستر متحرک چند محفظه‌ای

صفحه 6-13

داود قدوسی نژاد؛ امیرحسین کیارشی؛ مجتبی آقاجانی دلاور

چکیده به طور کلی عملیات استخراج، تصفیه و تغلیظ اورانیم برای تهیه‌ی کیک زرد، به این ترتیب است که پس از خردایش و غربال کردن کانسنگ اورانیم، عملیات فروشویی بر روی آن انجام می‌شود که در نتیجه اورانیم وارد محلول فروشویی می­گردد. استفاده از روش تبادل یونی برای استخراج اورانیم از محلول­های فروشویی اسیدی، به عنوان روشی مناسب برای بازیابی تقریباً کامل اورانیم شناخته شده است. به عنوان یک قاعده‌ی کلی، فرآوری محلول فروشویی با مقدار اورانیم کم‌تر از 1-g/lit 0.5 (ppm 500) از طریق تبادل یونی ترجیح داده می‌شود. فرایند تبادل یونی اصولاً به دو طریق- بستر ثابت و بستر متحرک- انجام می‌شود. بستر متحرک نسبت به بستر ثابت مزایای زیادی دارد که مهم‌ترین آن‌ها این است که در شرایط یکسان، به خاطر افزایش انتقال جرم، دارای راندمان بیش‌تری می‌باشد. در این کار تحقیقاتی از سیستم بستر متحرک چند محفظه‌ای با جریان مخالف استفاده شده است که به MCIX معروف است. در این کار پژوهشی، هم‌چنین تأثیر پارامترهای مختلف بر راندمان سیستم MCIX مورد بررسی قرار گرفته است. پس از انجام آزمایش‌های مختلف در سیستم ناپیوسته، مقدار بهینه‌ی pH محلول خوراک، 1.5  و زمان تماس بین رزین و محلول خوراک 3 ساعت به دست آمد. در سیستم پیوسته نیز مقدار بهینه‌ی دبی، lit/hr22 و زمان ماند بهینه برای ارتفاع
180 سانتی‌متر ستون، حدود 7 دقیقه تعیین گردید. در صورت وجود محدودیت برای ارتفاع از سیستم برگشتی برای بالا بردن راندمان استفاده می‌شود.

بررسی پایداری مگنتوهیدرودینامیک در توکامک دماوند با نسبت منظر بزرگ

صفحه 14-26

فاطمه دینی؛ سینا خراسانی

چکیده تعادل مگنتوهیدرودینامیک آرمانی توکامک ممکن است تحت تأثیر عوامل ناپایدارساز متعددی قرار گیرد. ناپایداری‌ها باعث واپیچش سطوح مغناطیسی و مرزهای آن می‌شود و نیروی محرک آن‌ها، اصولاً از گرادیان شعاعی چگالی جریان چنبره‌ای سرچشمه می‌گیرد. در عددهای مدی خاص، شاهد مدهای کینک داخلی خواهیم بود و بررسی آن‌ها بر طبق اصل انرژی، که در آن تغییر انرژی پتانسیل در اثر آشفتگی پلاسما محاسبه می‌شود، امکان‌پذیر خواهد بود. در این پژوهش، برای مطالعه‌ی پایداری پلاسمای توکامک دماوند، که دارای نسبت منظر بزرگ است، تحلیل جدیدی از تعادل مگنتوهیدرودینامیک و پایداری ارایه می‌دهیم. بدین‌منظور، ضمن ادغام روش‌های پریشیدگی و توابع گرین اقدام به یافتن آرایش تعادلی می‌کنیم. در این مرحله، پروفیل‌های پلاسما برحسب توابع بسل به طور صریح محاسبه می‌شوند و رابطه‌ی ساده‌ای برای جریان کل چنبره‌ای پلاسما به دست می‌آید. سپس سایر پروفیل‌های پلاسما از جمله شار مغناطیسی قطبی، ضریب ایمنی و چگالی جریان چنبره‌ای محاسبه و ترسیم می‌شود. در مرحله‌ی بعد به محاسبات پایداری می‌پردازیم و مدهای پایدار و ناپایدار در پلاسمای دماوند را مشخص می‌کنیم.

بررسی اثرات پرتو گاما بر بار میکروبی و ترکیبات مؤثر زیره‌ی سیاه

صفحه 27-34

ابوالفضل دادخواه؛ حسین خلفی؛ رسا رجایی؛ عبدالامیر علامه؛ محمد باقر رضایی؛ مرضیه سیحون

چکیده در این تحقیق، اثرات پرتو گاما بر بار میکروبی و ترکیبات مؤثر استخراج شده از دانه‌های زیره‌ی سیاه مورد بررسی قرار گرفته است. دانه‌های زیره‌ی سیاه با چشمه‌ی کبالت-60Co) 60) تا دزهای 10 و 25 کیلوگری پرتودهی شدند. سپس ترکیبات مؤثر آن‌ها استخراج و میزان تغییر ترکیبات و نیز بار میکروبی دانه‌های زیره‌ی سیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان می‌دهد که ضمن کاهش بار میکروبی دانه‌های زیره‌ی سیاه، از بین 22 ترکیب شناسایی شده از طریق تجزیه‌ی عنصری با استفاده از تکنیک GC-MS تنها 3 ترکیب در اسانس روغنی دانه‌های زیره‌ی سیاه تغییر آشکار داشتند. میزان کل فلاوونوییدهای عصاره‌ی آبی زیره‌ی سیاه نیز با دو دز پرتودهی 10 و 25 کیلوگری افزایش چشم‌گیری داشته است. به طور کلی نتایج نشان می‌دهند که پرتودهی دانه‌های زیره‌ی سیاه تا دز 25 کیلوگری، بدون تأثیر سوء در ترکیبات مؤثر زیره‌ی سیاه باعث کاهش چشم‌گیر بار میکروبی می‌گردد.

اثرهای مکانی در تعیین مقدار رآکتیویته و کاربرد مدل نقطه‌ای در رآکتورهای قدرت

صفحه 35-49

فاطمه فروغی؛ ایگور بالاکین؛ یوری ولکو

چکیده هدف این پژوهش تعیین روشی است که به وسیله‌ی آن بتوان رآکتورهای بزرگی هم چون VVER1000 را با مدل نقطه‌ای توصیف کرد و معادلات سینتیک نقطه‌ای را در آن‌ها به کار برد. با این روش می‌توان مقدار رآکتیویته‌ی درون قلب رآکتور را در حالت‌های گذرا با دقت بسیار خوبی به صورت لحظه‌ای بدون آن‌که بزرگی و ابعاد رآکتور تأثیری در معادلات سینتیک رآکتور و مقدار رآکتیویته‌ی اندازه‌گیری شده داشته باشد، تعیین نمود. در این طرح نشان داده شده استکه در رآکتورهای بزرگ چنان‌چه در هر لحظه از زمان شار نوترونی درون قلب را برابر با شار بیشینه‌ی موجود در قلب رآکتور در آن لحظه در نظر بگیریم، می‌توان رآکتور را به صورت یک نقطه در نظر گرفت که شار نوترونی آن maxΦ است. در این پژوهش به بررسی طرح‌های دیگری هم که به وسیله‌ی آن‌ها بتوان رآکتور را به صورت نقطه‌ای در نظر گرفت پرداخته شده و با طرح شار بیشینه مقایسه و نشان داده شده است که طرح شار بیشینه دقیق‌ترین و کاربردی‌ترین روش برای تقریب‌زدن یک رآکتور با مدل نقطه‌ای می‌باشد.

تولید ویتامین 12B غیرنشان‌دار و نشان‌دار توسط باکتری استرپتومایسس گریزئوس

صفحه 43-49

مریم مظاهری تهرانی؛ سعید قربانزاده مشکانی؛ پریسا تاجر محمد قزوینی؛ امین نظری؛ فریدون افلاکی

چکیده در این کار تحقیقاتی، تولید ویتامین 12B نشان‌دار با استفاده از گونه‌ای از اکتینومیست در یک محیط کشت جدید به روش تخمیر ناپیوسته مورد بررسی قرار گرفته است. پس از تولید و آزادسازی ویتامین 12Bاز سلول‌های میکروبی، محلول حاوی ترکیبات کوبالامین روی ستونی از رزین XAD-4 تثبیت شده و ستون توسط محلول‌های مختلف شسته شد. مقدار ویتامین 12B موجود در محلول خروجی از ستون، به روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا اندازه‌گیری شد و جهت تأیید وجود ترکیبات کوبالامین در نمونه‌ها، از روش کروماتوگرافی لایه‌ی نازک استفاده گردید. نتایج نشان داد که میزان تولید ویتامین 12B توسط این میکروارگانیسم 1456 میکروگرم در لیتر است. اتانول و استون، به عنوان بهترین محلول‌های شستشوی ستون برای جداسازی ویتامین 12B تعیین شدند. اندازه‌گیری‌های کروماتوگرافی لایه‌ی نازک نشان داد که مقادیر Rf سیانوکوبالامین و متیل کوبالامین تولید شده توسط باکتری با مقادیر استاندارد مطابقت می‌کنند. فعالیت ویژه‌ی 12B نشان‌دار، پس از انجام مراحل واجذب آن با استفاده از عوامل مختلف استن، الکل خالص، الکل 25% و آب، به ترتیب، برابر با 8.55 ، 6.90 ، 0.79 و 5.75  بکرل در میلی‌لیتر اندازه‌گیری شد. در نهایت، محلولی از 12B نشان‌دار با فعالیت ویژه‌ی 21.99 بکرل در میلی‌لیتر به دست آمد.

تأثیر تلفیق پرتو گاما با اسانس گیاه برازمبل بر میزان مرگ و میر شپشه آرد

صفحه 50-56

مهرداد احمدی؛ سعید محرمی پور؛ محمدرضا اردکانی؛ حسین مزدارانی

چکیده در تلاش برای دست‌یابی به روشی کاربردی و استفاده از ترکیبات طبیعی برای کنترل آفات انباری، اثر تلفیق پرتو گاما با اسانس گیاه برازمبل بر روی حشرات کامل شپشه آرد مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش‌ها در شرایط دمای 1±27 درجه‌ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و در تاریکی در طی 2 مرحله طراحی گردید: 1) پرتودهی حشراتی که از قبل اسانس داده شده بودند 2) اسانس‌دهی حشراتی که از قبل در معرض پرتو قرار گرفته بودند. در آزمایش‌های مربوط به تلفیق پرتو گاما با اسانس، میزان مرگ و میر 14 روز پس از شروع اولین تیمار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان دادند هرگاه پرتو گاما به صورت تلفیقی با اسانس گیاه برازمبل روی حشرات کامل شپشه آرد (1-7 روزه) مورد استفاده قرار گیرد، اثر سینرژیستی معنی‌دار ایجاد می‌نماید. دز 100 گری از پرتو گاما به تنهایی موجب بروز 12.5%  مرگ و میر در بین جمعیت شپشه آرد گردید اما وقتی این حشرات پرتو دیده 7 روز پس از پرتودهی در معرض 7.66 µl/l  بر لیتر هوا از اسانس برازمبل (که به تنهایی موجب بروز 6.25%  مرگ و میر می‌گردد) قرار گرفت، میزان مرگ و میر آن‌ها به 32.5% رسید. این نتایج، کاربرد موفقیت‌آمیز پرتو گاما در حضور اسانس گیاهی برای مدیریت کنترل شپشه آرد را نشان دادند.

بررسی پاسخ دزیمتر ترمولومینسانس Dy:4CaSO به دز پرتوگاما

صفحه 57-61

علی رضا معینی؛ مهدی غلامپور؛ جعفر قیصری؛ غضنفر میرجلیلی؛ محمدعلی شفایی؛ لیلا شکاری؛ ارژنگ شاهور

چکیده امروزه دزیمتر :Dy4CaSO به طور گسترده در دزیمتری فردی و محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق پاسخ دزیمتر :Dy4CaSO، ساخته شده به روش شیمیایی با غلظت‌های مختلف (0.11 ، 0.15 و 0.2 mol% ) از ناخالصی دیسپروسیم، به دز پرتو گاما و هم‌چنین تأثیر برنامه‌ی گرمادهی در طول فرایند خواندن TLD، بر روی منحنی درخشش آن مورد بررسی قرار گرفته است. منحنی درخشش دارای دو قله در دماهای 100 و ºC167 می‌باشد. قرص‌های ساخته شده از حساسیت بالایی برخوردارند و در مورد نمونه با میزان ناخالصی Dy برابر با0.2 mol% ، حساسیت نسبی 12 می‌باشد. پاسخ دزیمتر تا دز 3.7Gy  خطی است و میزان محوشدگی در طول 10 روز 36% است.

بررسی دز جذبی اندام‌های مهم پرتوکاران رآکتور تحقیقاتی تهران با استفاده از فانتوم معادل بافت و دزیمتر TLD

صفحه 62-65

الهام شاه حسینی؛ نویده آقایی امیرخیزی؛ فرهاد منوچهری؛ احمد حاجی محمدزاده

چکیده در این کار تحقیقاتی با بازسازی شرایط کاری پرتوکاران با استفاده از فانتوم معادل بافت RANDO و با بهره‌گیری از دزیمترهای
TLD100H (LiF:Mg:P:Cu) و TLDخوان مدل 4500 Harshaw، دز جذبی پرتوهای گاما و ایکس پرانرژی در قرنیه‌ی چشم، تیرویید و گنادها برحسب µSv اندازه‌گیری شد. بازسازی‌ها در وضعیت‌های عادی و اضطراری و در نقاط از پیش تعیین شده انجام شدند. نتایج حاصل از این طرح تحقیقاتی نشان می‌دهد که میزان دز جذبی در اندام‌های مختلف پرتوکاران در شرایط طبیعی کار و برای حضور در محل‌های مجاز کم‌تر از استانداردهای ملی و بین‌المللی بوده و میزان پرتوگیری چندین ساعته‌ی تمام بدن و اندام‌های مختلف پرتوکاران در محل‌های کنترل شده و یا ممنوعه علی‌رغم این‌که 10 برابر شرایط کاری طبیعی است، هم‌چنان کم‌تر از حدود تعیین شده می‌باشد. حوادث ناشی از خطای انسانی در حین ترخیص نمونه‌های پرتوزا از استخر رآکتور ممکن است در صورت چندین نوبت تکرار در سال، میزان پرتوگیری تمام بدن پرتوکار را به بیش‌تر از حد تعیین شده‌ی mSv20 ]1[در سال برساند.

تأثیر دزهای پرتودهی الکترونی بر مدت انبارمانی توده‌های پیاز ایرانی

صفحه 66-72

محسن خدادادی؛ حمیدرضا ذوالفقاریه

چکیده پیاز یکی از سبزی‌های مهم تولید شده در کشور است. هر سال مقادیر قابل‌توجهی از محصول آن به ویژه در کشت بهاره (روزبلند) در انبارها به صورت ضایعات از بین می‌رود. روش‌های پیشگیری و کاهش ضایعات به مراحل مختلف تولید، برداشت و پس از برداشت مرتبط است. یکی از راه کارهای مؤثر پس از برداشت، استفاده از پرتوهای یوننده است. لذا این تحقیق به مدت دو سال با هدف تعیین اثرات دزهای مختلف پرتودهی الکترونی در کاهش ضایعات در چهار توده پیاز روزبلند شامل قرمز آذرشهر، سفید کاشان، درچه‌ی اصفهان و سفید قم در یک طرح اسپیلیت پلات با لحاظ گونه یا رقم به عنوان عامل اصلی و دز پرتودهی به عنوان عامل فرعی در سه تکرار اجرا شد. سوخ‌ها پس از پرتودهی حدود 4 ماه در انبار در شرایط معمولی (دما 10-15 درجه‌ی سانتی‌گراد و رطوبت نسبی حدود 70 درصد) نگه‌داری شد و صفات انباری آن‌ها شامل درصد جوانه‌زنی و پوسیدگی، درصد تلفات وزنی، درصد ماده‌ی خشک و سفتی بافت، در دوره‌های زمانی 40، 80 و 120 روز ثبت شد. نتایج نشان داد که ارقام از نظر صفات موردنظر با هم تفاوت معنی‌دار داشتند و در ارقام سفید قم و قرمز آذرشهر درصد جوانه‌زنی و پوسیدگی و افت وزنی پایین‌تر بود. درصد ماده‌ی خشک و سفتی بافت سوخ نیز در رقم سفید قم به طور معنی‌داری بالاتر از دیگر ارقام بود. پرتودهی سوخ‌ها موجب بهبود قابل‌ملاحظه‌ی صفات درصد افت وزنی، درصد جوانه‌زنی و پوسیدگی و سفتی بافت در مقایسه با شاهد (پرتو ندیده) به ویژه 120 روز پس از انبارداری گردید. اثرات متقابل عوامل در صفات به استثنای درصد جوانه‌زنی و پوسیدگی پس از 80 روز و درصد افت وزنی پس از 120 روز معنی‌دار نبود.