دوره و شماره: دوره 23، شماره 3 - شماره پیاپی 29، آذر 1382، صفحه 1-55 

طرّاحی و ساخت دستگاه براکی تراپی درون - رگی فسفر-32 برای پرتودهی شریان کرونر قلب

صفحه 1-5

حسین غفوریان؛ محمدرضا قهرمانی؛ عبدالرضا قهرمانی

چکیده فناوری جدیدی در حال حاضر برای جلوگیری از انسداد مجدد رگهای کرونر قلب به نام براکی تراپی درون - رگی به وجود آمده که در درمانگاه‌ها به صورت آزمایشی تحت بررسی است. در این مورد، روشهای پرتودهی متعدّد و رادیوایزوتوپ‌های مختلف، به منظور دستیابی به یک دستگاه خوب قابل استفاده، روی نمونه‌های مختلف حیوانی آزمایش شده است. یکی از روشهای امکان‌پذیر برای براکی تراپی درون- رگی، استفاده از سیستم کاتیتر است. چشمة پرتوزای ساخته شده در این کار پژوهشی، فسفر-32 به قطر 0.5mm و به طولmm  27 است که داخل یک لولة پلاستیکی قرار داده می‌شود، سپس این لولة درون مجرای سیمی از جنس نیکل- تیتان با ساختاری ویژه، به قطر 0.65mm و به طول 2.5m قرار می‌گیرد. در این حالت، چشمه پرتوزا در حکم یک چشمه بسته است که انعطاف پذیری بسیار زیادی در نوک سیم هدایت داشته و می‌توان آنرا به راحتی وارد رگهای کرونر کرد. در این طرح تحقیقاتی، مراحل کنترل کیفی چشمه‌های طرّاحی و ساخته شده، بر اساس طبقه‌ بندی استاندارد کنترل کیفی چشمه‌های رادیوآکتیو صورت گرفته است.

تولید پرتوهای ایکس ترمزی مرجع در آزمایشگاه دزیمتری استاندارد

صفحه 7-16

عبدالرضا سلیمانیان؛ ارژنگ شاهور؛ مصطفی غفوری؛ آنیتا عالیپور

چکیده تولید باریکه‌های مرجع پرتوهای یونساز با انرژی و دُز مشخّص، در آزمایشگاههای دزیمتری استاندارد از اهمیّت کاربردی زیادی برخوردار است. استانداردهای معیّنی در زمینة معرّفی و نحوة تولید این پرتوها، توسّط سازمانهای بین‌المللی ذیربط، از جمله ISO و IAEA تدوین و منتشر شده‌اند. در این مقاله چگونگی تولید و تعیین مشخّصات بخشی از باریکه‌های پرتو ایکس مرجع در سطح پرتودرمانی و حفاظت در برابر پرتوها را با استفاده از یک دستگاه مولّد ایکس نوع Philips RT250 و براساس استانداردهای بین‌المللی موجود شرح داده و سعی کرده‌ایم تا پرتوهای ایکس حاصل در حدّ امکان نزدیک به پرتوهای ایکس مرجع و استاندارد باشند.

مطالعه تجربی سیستم نوسانگر - تقویت‌کننده لیزر مولکولی نیتروژن با تخلیه عرضی

صفحه 17-24

اکبر حریری؛ مصطفی ترکاشوند؛ امیرحسین فرهبد

چکیده سیستم نوسانگر- تقویت‌کنندة لیزر مولکولی نیتروژن متشکّل از نوسانگری با پیش یونش کورونا با قابلیت کار در فشار متوسّط تا یک اتمسفر و تقویت‌کننده‌ای باکانال تخلیه بلند و قابلیت کار با گاز نیتروژن در فشار پایین، ساخته شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از طرّاحی خاص گاف جرقه(1) با امپدانس پایین، شرایط عمل لیزر در آهنگ تکرار 150 هرتز فراهم شد. در این شرایط، توان متوسّط سیستم mW30 است که با قلّه (پیک) توان kW 400، در 5 نانوثانیه FWHM (2) پهنای تپ مرتبط است. نتایج آزمایش نشان می‌دهند که در لیزر “بلند کانال”، کیفیت نور بهبود می‌یابد، لیکن به علّت وجود پدیدة خودجذبی، “بهرة سیگنال کوچک”(3) و “چگالی انرژی اشباع”(4) کاهش می‌یابد. این تکنیک را می‌توان برای جفت‌سازی و همزمان‌سازی لیزرهای “خود- پایان‌یابنده”(5) که در آنها استفاده از تشدیدگرهای نوری ناممکن است بکار برد.

روش جدید تهیّه کاتالیزور اسیدی ناهمگن سولفوبنزیل سیلیکا

صفحه 25-29

سیدمرتضی فامیل فرنیا؛ سیدحسین توحیدی؛ علیرضا سدرپوشان؛ هوشنگ شکیبا

چکیده در این کار پژوهشی، روشی ساده برای سنتز سولفو بنزیل سیلیکا عرضه شده است. در این روش، نخست سیلیکاژل در دمای 400 درجه سانتی‌گراد آب‌زدایی می‌شود، سپس با بنزیل‌منیزیوم‌کلراید برهمکنش می‌کند تا بنزیل سیلیکا بدست آید. سرانجام، بنزیل‌سیلیکا با کلروسولفونیک اسید وارد برهمکنش می‌شود تا سولفو بنزیل سیلیکا تهیّه شود. کاربرد سولفو بنزیل سیلیکای تهیّه شده به عنوان کاتالیزور اسیدی ناهمگن در سنتز و هیدرولیز اتیل استات مورد بررسی قرار گرفته است.

فراوری اورانیوم از کانسنگ نابهنجاری‌های 1، 6 و 8 گنبدهای نمکی-گچین بندرعباس به روش فروشویی ستونی با آب دریا در محیط اسیدی

صفحه 31-38

کاظم فاطمی

چکیده روش فروشویی ستونی یکی از روشهای آزمایشگاهی آزمون مایع شوینده به منظور بررسی ویژگیهای کانه اورانیوم است که با توجّه به درصد بازده فراوری و مشکلات فرایندی، معمولاً به موازات روش سنگ شویی متداول انجام می‌گیرد، تا این که انتخاب روش و فناوری مناسب در طرّاحی عملیات گسترده‌تر، آسان گردد. در این کار پژوهشی، نخست کلرید اضافی موجود در نمونه‌های کانی مورد آزمایش با آب دریا شسته شد، سپس عملیات سنگ شویی اسیدی با آب دریا و اسید سولفوریک به روش فروشویی ستونی(1) انجام گرفت. نتایج این کار آزمایشگاهی نشان داد که حداکثر، 85 درصد اورانیوم از نمونة کانسنگ نابهنجاری 1 فراوری می‌شود. در این حالت، زیادی اسید بکار رفته، بر اورانیوم باقی مانده بی‌اثر بوده و به صورت آزاد در مایع شوینده باقی می‌ماند. بازده استخراج اورانیوم در نابهنجاری 6 به 75 درصد و در نابهنجاری 8 پس از 30 دوره سنگ شویی  به 81 درصد رسید؛ اماّ حداکثر بازیافت، تنها ارزش تحقیقاتی داشته و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست. مقایسه نتایج حاصل از این بررسی‌ها نشان می‌دهند که وجود میزان کلرید در سنگ معدن اورانیوم، در بازده استخراج این عنصر مؤثّر است. یافته‌های این پژوهش، قابلیت‌های ویژة آب دریا را در فراوری اورانیوم از گنبدهای نمکی، به جای استفاده از آب شیرین، به سبب کاهش دوره عملیات، مصرف اسید کمتر و حذف هزینة سنگین عملیات سنگ شویی، در پاسخ‌گویی به وسایل فنی مورد نیاز در روش فروشویی تپّه‌ای(2) ارزشمند و اقتصادی نشان می‌دهند. این کار تحقیقی نخستین مرحله پژوهش دربارة روش استخراج و تغلیظ اورانیوم از سنگ معدن و محلولهای کلردار است. یافته‌های تجربی در این زمینه را می‌توان الگویی برای بررسی شرایط فروشویی تپّه‌ای اورانیوم از گنبدهای نمکی- گچین بندرعباس بکار برد.

بررسی آلودگیهای میکروبی گوشت قرمز و پرتودهی آن جهت کاهش بار میکروبی و از بین بردن عوامل بیماری‌زا در دماهای 18- و 4 درجه سانتی‌گراد

صفحه 39-46

فرحناز معتمدی سده؛ فرامرز مجد؛ هادی فتح الهی؛ کوروش اربابی؛ ملوک محمدبیگی ابهری

چکیده گوشت قرمز معمولاً آلوده به میکروبهای زمینه‌ای فراوان از منابع مختلف است. برای پیشگیری از شیوع بیماریهای حاصل از بیماری‌زاهای آلاینده گوشت و جلوگیری از فساد میکروبی این مادّه غذایی که خسارت‌های جبران ناپذیری به بهداشت و اقتصاد  جامعه وارد می‌کند، کاستن بار میکروبی تا زیر حد مجاز استاندارد به منظور افزایش مدّت نگهداری و از بین بردن بیماری‌زاهای میکروبی دارای اهمیّت بسیار است. در این کار پژوهشی از روش پرتودهی گاما برای کاستن بار میکروبی استفاده شده است، که طی آزمایشهای متعدّد و رسم منحنیهای “دُز- پایندگی”(1) در مورد انواع آلودگیهای متفاوت، دُز مطلوب برای کاستن آنها به ویژه از بین بردن آلودگی سالمونلا حدود 3 کیلوگری بدست آمد. با این دُز می‌توان گوشت پرتودهی شده را به مدّت 2 هفته بدون بروز هیچ‌گونه تغییرات ناشی از فساد یا رنگ و بو در دمای °C 4 نگهداری کرد. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل بیوشیمیایی و تعیین میزان اسیدهای آمینه ضروری، نمونه‌های پرتودهی شده و شاهد مقایسه شدند؛ در این مورد تفاوت بارزی بین نمونه‌ها دیده نشد.

بررسی غلظت اورانیوم در آبهای آشامیدنی شیراز و ارزیابی دُز مؤثّر آن

صفحه 47-54

حسن نادری

چکیده اورانیوم در اثر نفوذ مواد ته‌نشین شده در طبیعت، پسمانهای حاصل از حفّاری، انتشار از طریق صنایع هسته‌ای، احتراق زغال‌سنگ و سوختهای دیگر و مصرف کودهای فسفاته حاوی اورانیوم به محیط زیست وارد می‌شود. به همین ترتیب هم در آب آشامیدنی نفوذ می‌کند. برای تعیین غلظت اورانیوم در آبهای آشامیدنی شیراز، در این تحقیق روش لیزر فلوریمتری با پایین‌ترین حدّ آشکارسازی 0.05 μg/l  بکار رفته و از لیزر فلوریمتر نوع Scintrex مدل UA-3 استفاده شده است. تعداد 16 نمونه آب آشامیدنی از نواحی مختلف شیراز گردآوری شده و مورد اندازه‌گیری قرار گرفته است. میانگین نتایج بدست آمده از اندازه‌گیری غلظت کلّی اورانیوم آبهای آشامیدنی شیراز برابر با 2.765 μg/l است. میانگین دُزهای مؤثّر سالیانه دریافتی بزرگسالان، کودکان و نوزادان ناشی از پرتوزایی U238 در آبهای آشامیدنی در محدوده مجاز پرتوگیری برآورد شده است. 

فرایند فتوشیمیایی اُزن سطحی

صفحه 55-58

فاطمه ماه منیر شهر تاش

چکیده در این بررسی، به پدیدة فتوشیمیایی تولید اُزن سطحی و اندازه‌گیری به روش آکتینومتری و پیرانومتری به منظور مشاهده کاهش شدّت تابش خورشیدی و واکنش‌های ثانویه پرداخته شده است. این بررسی در مورد فرایندهای فتوشیمیایی مرتبط با NOX است که در شرایط تراکم ترافیک و افزایش دما همزمان با وارونگی سطحی مشاهده شده است. افزایش قابل ملاحظة ازن سطحی (3O) از نظر شیمیایی طی دهة اخیر در تهران مرکزی دلیل بر افزایش آلودگی شدید هوا در روزهای معیّنی از سال است، که تغییراتی در ردیف ppb 45- 24 طیّ سالهای1371- 1369، همچنین ppb  65- 45 در سالهای 1379- 1378، نیز نشان داده شده است. افزایش غلظت اُزن سطحی (3O) به مفهوم افزایش آلودگی هوا بطور شدید و بروز خسارات بیولوژیکی بر روی توده‎های گیاهی، حیوانی و انسانی است.